Bireysel emeklilikte Otomatik Katılım Sistemi yılbaşından itibaren yürürlüğe girdi. Peki, nedir bu yeni sistem?
Bireysel emeklilik, aslında kamu sosyal güvenlik sisteminin sunduğu emeklilik hizmetine tamamlayıcı bir seçenekti. Ancak artık bir seçenek değil çalışanlar için bir zorunluluk oldu. Emeklilik döneminde ek gelir sağlayarak daha rahat etmeye ve emekliliğe kadar elde edilmiş hayat standardını korumaya yönelik olan Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) artık çalışanlar için otomatik katılımı zorunlu kılıyor. Ama katıldıktan sonra isteğe bağlı olarak çıkmak mümkün. Aslında daha evvelki isteğe bağlı bireysel emeklilikten bu sistemin sonuç yönüyle büyük bir farkı yok. Otomatik olarak sisteme işverenler tarafından çalışanların dâhil olması ve devletin de bunu teşvik etmek için katılım payının bir kısmını üstlenmesi şimdiye kadarki Bireysel Emeklilik Sistemi’nden ayrılan temel iki fark. Bu sistem 45 yaş altı tüm çalışanları ilgilendirdiğinden çalışma hayatında büyük bir devrim niteliğinde. Otomatik katılım ile birlikte 14 milyonun üzerinde çalışanın bir kısmı kendisini sistemin içerisinde buldu ve geri kalanı da aşamalı olarak sisteme dâhil olacak. Yani sisteme katılım yılbaşında başladı ama bütün çalışanlar aynı anda sisteme geçiş yapmış değil.
İlk olarak yılbaşında bin ve üzerinde çalışanı olan özel sektör çalışanı işverenin aracılığıyla sisteme girdi. Memurlar ve 250 ile bin arasında istihdamı olan özel sektörler çalışanı ise 1 Nisan’da sisteme geçecek. 1 Temmuz’da ise 100 ile 249 arasında çalışanı olan özel sektör sisteme girerken mahalli idareler ve Kamu İktisadi Teşkilatları ise ilk sisteme girişten tam bir yıl sonra yani 1 Ocak 2018’de BES’li olacaklar. Görece daha fazla çalışanı olanlar böylelikle bir yıl içerisinde sisteme dâhil olacaklar. 10-49 arasında çalışanı olanlar 1 Temmuz 2018’de, 5-9 çalışanı olanlar da otomatik katılımın başladığı yıldan tam 2 yıl sonra yani 1 Ocak 2019’da sisteme dâhil olacaklar. İşte böylece 14 milyon çalışan bu sistemle temas etmiş olacaklar.
Peki, bu sistemde kalmak zorunlu mu? Değil. Geçiş zorunlu ancak çalışanların sistemden çıkma hakkı da var. Ancak bir şartla: Çalışan iki ay boyunca sistemde kalmak zorunda.
BES BAŞVURULARININ YÜZDE 50’Sİ KATILIM BANKASINA
Sisteme geçişin işverenler tarafından yapılıyor olması önemli bir ayrıntı. Çünkü bu Otomatik Katılımlı BES’te kesintiler de maaş üzerinden otomatik olarak yapılıyor. İşverenler, çalışanları adına Hazine Müsteşarlığı tarafından uygun görülen bir emeklilik şirketi ile sözleşme yapabilecek. En düşük 53 lira en yüksek ise 340 lira kesinti yapılırken sisteme ilk girişte bin lira devlet desteği hesapta olacak. Devlet desteği bununla da kalmıyor aynı zamanda aylık da yüzde 25 oranında destek olacak. Emeklilik ise 10 yıl prim ödeme ve 56 yaşını doldurmakla kazanılıyor.
Peki, sistemde aktarılan bu birikimler emekliliğe gelene kadar nasıl değerlendirilecek ve hem emekli adayı hem BES hizmeti veren kurumlar hem de devlet bu sistemden nasıl kazançlı çıkacaklar?
İşte asıl mesele toplanan bu paraların değerlendirilme yönteminde yatıyor. Çünkü üç taraflı kazancın sağlanması için arka planda bu toplanan paraların çeşitli yatırımlara dönüşmesi gerektiği muhakkak. Özellikle faizden uzak duranlar için de bu hesapların değerlendirilme yöntemleri merak konusu. Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) Yönetim Kurulu Başkanı ve Albaraka Türk Bankası Genel Müdürü Melikşah Utku’ya göre Bireysel Emeklilik Sistemi’ne başvuruların yüzde 50’si katılım bankasına yapıldı. Yani BES konusunda katılım bankalarına olan talep yüksek. Peki, sistem burada nasıl işliyor? Toplanan kaynak elbette faizsiz alanlarda kullanılıyor. Aslında nasıl BES dışında toplanan mevduat katılım bankalarında şimdiye kadar değerlendiriliyorsa tıpkı BES gelirleri de aynı şekilde değerlendiriliyor. Çalışanlar 10 yıldan önce çıkmamak kaydıyla ciddi bir birikim elde edilebiliyor. 10 yıldan önce çıkarsa vergi mevzuatına takılan stopaj kesintisi yapılıyor.
FAİZSİZ BES, KATILIM BANKALARI İLE MÜMKÜN
Kurumlar tarafından toplanan bu paraların yönetim şekli de birbirinden farklı olarak yürütülüyor. İşte katılım bankaları bu noktada bir ayrıma gidiyor ve İslam’a uygun yatırım araçlarını kullanarak 10 yıl vadeye dayalı bu tasarruf ve yatırımı bir fon yönetimi mantığıyla yönetiyor.
Öte yandan hazine bonosu ve repo zorunluluğu ortadan kalktığı için faiz bir zorunlu seçenek olmaktan çıktı ve BES’ten gelen yatırımların değerlendirilmesi katılım bankaları açısından daha kolay bir hâl aldı. Özellikle fonun tamamını kıymetli madenle, Borsa İstanbul’da İslami endekse uygun hisse senetleri ile veya bu ürünlerin karmasından oluşan fonun yüzde 10’unu geçmeyecek şekilde katılım havuzlarında değerlendirilmesinin de önü açıldı. Böylelikle İslami yatırım araçları BES’te kullanılabiliyor ve sisteme katılanların birikimlerine faiz yansımıyor. BES’le kurulan yeni gelecekte faiz şüphesine düşmeden daha refah bir hayatı katılım bankaları İslam’a uygun şekilde değerlendiriyor ve katılımcılarına sunuyor. Sonuç olarak BES’te kâr payı söz konusuysa, faizsiz bir ortaklık söz konusuysa uzun vadeye yayılmış bu yatırım ve tasarruf aracı İslam’a uygun olarak ortaya çıkıyor.
BES YAŞAM KOŞULLARINI YÜKSELTİYOR
Peki, neden BES otomatik olarak zorunlu hâle geldi? Yaşam süresinin uzaması, daha refah bir hayat talebinin artması sadece Türkiye değil tüm dünyadaki birçok ülkeyi emeklilik sistemlerini yeniden gözden geçirmeye formüle etmeye itiyor.
Emekli olacakların daha güvenli ve çalışma hayatı sonrası daha iyi koşullarda yaşam sürmeleri için BES -aslında devlet zorunlu yapmasaydı da- zorunlu bir tercih haline dönüşüyor. Her ne kadar sürekli bir zorunluluktan bahsedilse de BES’e ara vermek de mümkün. Eğer katılımcı sistemden çıkmadan maaşı üzerindeki kesintiyi bir müddet durdurmak istiyorsa bu da mümkün. Böylece bir anda sistemden çıkmamış oluyor ve hakkı saklı kalıyor. Daha sonra ise kaldığı yerden devam ediyor. Elbette tamamıyla çıkış yapmak da mümkün. Ancak görünen o ki BES gelecekte daha iyi koşulların yeni anahtarı gibi.
