Başarılı İslami Bankacılarının 10 Özelliği

“İnsan kendi çabalarının (mükâfatını) alır” (Kur’an-ı Kerim 53:39)

Başarı, biçimi ve göstergeleriyle kişiden kişiye değişiklik gösteren çok yönlü bir edimdir. Ancak her başarı hikâyesinin arkasında yer alan ortak unsurları anlamamızı sağlayan ayak izlerini bulabiliriz. Araştırmalarım boyunca bazı İslam bankacılarının başarı merdivenini neden diğerlerinden daha hızlı tırmandığının sebeplerini ve onları kurumlarının hiyerarşisinde tepeye çıkaran ve İslami bankacılık endüstrisinin yıldızı yapan faktörleri irdeledim. Fırsatını her bulduğumda kendileriyle görüşmeler yaptım. Ve kariyerlerindeki bu başarının arkasında birkaç ortak sebep yattığını fark ettim. Gözlemlerimin ilk kısmı, Islamic Finance Review Dergisinde “Başarılı Danışmanların Sahip Olduğu Üç Beceri” başlığı altında yayınlandı. Bu makalede de yıllar süren gözlemlerim sonucunda başarılı İslam bankacılarında gördüğüm ortak özellikler üzerinde durmak istiyorum.

1. Hedef odaklı

Araştırmacılar ve uygulamacılar elli yıldan fazla süredir, başarılı liderler yetiştirmek için çeşitli liderlik teorileri ve çerçevelerini araştırıyorlar. Son zamanlarda da hedef odaklı liderlik modeli geliştirmeye odaklanılıyor. Akademisyenler, yöneticilerin en önemli rolünün kurumlarının hedeflerine hizmet etmek olduğunu öne sürüyor. Psikologlar ve sağlık uzmanları, hedefi daha büyük bir iyilik durumuna giden yol olarak nitelerken iş uzmanları ise verimlilik ve sıra dışı performans için anahtar anlamında kullanıyorlar(Craig & Snook, 2014). Whole Foods Market CEO’su John Mackey “İnsanlar nasıl yemeden yaşayamazsa işletmeler de kâr etmeden yaşayamazlar,” diyerek durumu gayet güzel özetliyor ve şöyle devam ediyor: “Ama birçoğumuz yemek için yaşamıyoruz, o yüzden işletmelerin de sadece kâr etmek için yaşaması gerekmiyor.”

Diğer meslekler gibi İslami bankacılıkta kariyeri de üç sınıfa ayırabiliriz:

1. NE: bu aşamadaki kariyer, bankanın ürettiği nihai ürüne, yani müşterilere sunulan ürün ve hizmetler ile elde edilen gelire odaklanır.
2. NASIL: bankanın hedef tanımıyla ilişkilidir. Bankalar bu süreçte bankanın işletilmesindeki süreçler, prosedürler ve operasyonlara odaklanır.
3. NEDEN: bankanın vizyonu, yani hedefiyle ilgilidir. İslami bankacılık kariyerindeki liderlik aşaması da budur. NEDEN, bir İslami bankanın NE yaptığının arkasındaki amaçken aynı zamanda varlığının da sebebidir. İşte bu yüzden, NEDEN, kâr maksimizasyonu ve parayla ilişkili değildir; çünkü onlar hedef değil, sonuçtur.

Başarılarıyla ilham veren İslam bankacılık liderleri her zaman, Simon Sinek’in tanıttığı Altın Çember’in içinden dışına doğru (NEDEN, NASIL ve NE) stratejik düşünce, hareket ve iletişim ile her zaman bankalarının NEDENİNE ve büyük resme odaklanırlar(2009). Geri kalanlar ise çoğunlukla iletişimlerini tam tersi yönde kurarlar (NE, NASIL ve NEDEN) ve aşağıdaki şemada gösterildiği üzere bankalarının sunduğu eşsiz ürünlerin NE olduğuna ne kadar ve NASIL kâr ettiklerine ve NASIL etkili olduklarına odaklanırlar.

NASA’da çalışan bir görevlinin hikâyesini anlatayım size. NASA uzay merkezine 1962 yılında yaptığı ziyaretinde Başkan John F. Kennedy elinde süpürgesiyle çalışan bir temizlik görevlisini görür. Başkan adama sohbet olsun diye NASA’daki görevinin ne olduğunu sorunca görevli de “Aya insan göndermelerine yardım ediyorum,” diye yanıtlar(Carton, 2018). Tecrübeli bir İslami bankacı, finans sistemini insanlık için bir rahmet kaynağı yapmak isteyen gerçek bir İslami finans uzmanı olarak kullandığı Twitter hesabında ilham verici bir NEDEN örneği sergiler. Bu da alemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed’in (ﷺ) peygamberliğinin sebeplerinden birini yansıtır. Bankadaki göreviniz ister büyük ister küçük olsun, büyük hedefe ulaşılmasında sizin de parmağınız var. O yüzden, benim size önerim, her sabah işe başlamadan önce kendinize, “Ben finans sistemini insanlık için bir rahmet kaynağına dönüştürüyorum,” demeniz.

2. Sürekli Mesleki Gelişim (SMG)

Dördüncü endüstri devrimiyle ortaya çıkan fintech sebebiyle otomasyon, blockchain, yapay zekâ ve robot teknolojileri finans sektöründeki mevcut iş ve becerilerin doğasını ve genel olarak arz-talep dengesini bozuyor. Dünya Ekonomik Forumu’nun işlerimizin geleceği üzerine yayımladığı rapora göre(2020), yakın gelecekte finans hizmetlerindeki birçok görevin yerine büyük ölçüde makine emeğinin getirileceği düşünülüyor.

Dengeleri bozan bu teknolojilerin çağında hâlâ söz sahibi olabilmek isteyen başarılı İslam bankacıları durmadan becerilerini geliştiriyor ve mesleki gelişimlerini ilerletiyorlar (SMG). Sektördeki değişen eğilim ve yönelimlerin bilincinde olarak hareket ediyorlar. Profesyonellerin esasında kariyerleri boyunca yükümlü oldukları SMG, resmî eğitimler ya da meslekte gayriresmî öğrenim, tabiri caizse pişme dediğimiz yöntemlerle mesleki becerilerin geliştirilmesini ve kişinin kendi çabasını içeren devamlı bir süreçtir. Örneğin bir İslami banka çalışanı kariyerindeki ilerleyişinin sırrını sürekli okuyup sürekli bir şeyler üretmesi olarak tanımlamıştı. Okuma verimliliğinize büyük katkı sağlarken, yazarak da ufuk açıcı fikirlere ilham olabilirsiniz. Bu iki beceriyi geliştirmeniz sizi tabiri caizse durdurulamaz kılar. Tüm okur yazarlar lider olacak demiyorum elbette; ancak tüm liderlerin okur yazar olduğunu iddia edebilirim.

3. Kişisel gelişim

Başarılı İslami bankacılar kendilerini sürekli kişisel gelişimlerine adarlar. Kişisel gelişim zihniyetlerini, gönüllerini, sağlık durumlarını ve maneviyatlarını dönüştürür. Resmî eğitimle belirli teknik beceriler edinir ve yaklaşımlar benimsersiniz ancak yalnızca kişisel gelişiminizle kendi markanızı oluşturmanızı sağlayacak şefkate, farkındalığa ve minnettarlığa ulaşabilirsiniz.

İş görüşmesine çağrılmalarının sebebi öz geçmişleri ve dereceleri olsa da çıktıkları kariyer merdiveninde en büyük yardımcıları kişisel gelişimleridir. Her daim tüm potansiyellerinden faydalanmaya çalışırlar. Finans hizmetleri sektörünün aslen en önemli birimleri olan güven, bütünlük ve itibarı inşa etmek için kişisel gelişimlerine büyük yatırımlar yaparlar. Başarı ve başarısızlığın, kişisel gelişimlerinde bir araçtan fazlası olmadığını çok iyi bilirler. 

4. Ağ oluşturma

İnsanların arasındaki bağlantıların ve kişisel menfaatlerin aşırı ve tehlikeli bir hızda geliştiği şirket kültürlerinde, başarılı İslami bankacılar zamanlarını ve enerjilerini çoğunlukla samimi ve sağlıklı ilişkiler kurmaya harcarlar. Sektörlerindeki profesyonellerle gerçek ve dönüştürme potansiyeline sahip kişisel ilişkiler oluştururlar. İlerlemenin gerçekleşmesi için bir ortama ihtiyaç duyduğunu bildiklerinden kişilik özelliklerinden birini de güçlü müttefiklerle ağ kurma gayreti belirler.

Ağınız sizin asıl servetinizdir. Kariyer gelişiminiz için “NE” bildiğiniz (vasıflarınız ve deneyimleriniz) ve “NASIL” yaptığınız (uzmanlığınız) tek başlarına yeterli değildir. Sizi bir sonraki aşamaya “KİMLERİ” tanıdığınız (ağ) taşıyacaktır. Ayrıca ilişkilerinizin kalitesi ve niteliği kaç kişi tanıdığınızla da ölçülemez. Ağ oluşturma gurusu ve “Never Eat Alone” (Asla Yalnız Yeme) kitabının yazarı Keith Ferrazzi’nin bu konuda güzel bir lafı vardır: “Kimi bildiğinizin önemi ne bildiğinizden çok daha büyüktür.” İşe alım istatistikleri de bu önermeyi doğrular nitelikte. Jobvite.com’a göre, işe alımların %40’ında referanslar rol oynamakta ve ardından onu %21 oranıyla kariyer siteleri takip etmektedir. Referansa sahip adaylar ortalama 3 haftalık bir süreçte işe alınırken diğer adaylarda bu oranın 7 haftaya kadar çıktığını görüyoruz. Referansa sahip adaylar yine diğer adaylara göre ortalama daha yüksek ücretlerle işe başlıyor.

5. Odaklanma

Bill Gates ve Warren Buffett, başarılarının arkasındaki en önemli faktörün odaklanmaları olduğunu belirtir. Psikologlar da kariyerde ilerlemek için odaklanmanın önemini vurgulamaktadırlar. Dikkat dağınıklığı, yaşamımızın her yerine nüfuz etmiş teknolojinin çok daha çekici hale gelmesiyle modern yaşamın laneti olmuştur. Çoklu görevleri üstlenme merakımızdan çoğu zaman kendimize aşırı yükleniyor ve iyice kararsız bir hâle geliyoruz. Parçalanma, beyin için adeta abur cubur görevi gören ve dijital demans adıyla da bilinen ve düşünme, hatırlama ve mantık kurma gibi bilişsel işlevlerin yitirildiği bir zihinsel bozukluğa yol açıyor. Dijital demans, Dünya Ekonomik Forumu’nun 2020 yılında yaptığı ankette işverenlerin çalışanda en çok aradığı iki husus olan eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerimize hasar veriyor.

Bankacılık kariyerinde de en çok arzulanan becerilerden biri dikkatinizi ve odağınızı korumanızdır. Başarılı İslam bankacıları, dikkatlerini netlik ve kararlılık içinde çalışmak için kontrol etme sanatında ustalaşırlar. Dikkat dağıtıcı çoklu görevlerin olduğu bu ortamda verimlilik ve etkinliğinizi harlayacak yakıt da dikkatiniz olur. Olağanüstü başarıların anahtarı odağınızı daraltabilme becerinizdir. Dolayısıyla kariyerinizde elde edeceğiniz başarılar “NE KADAR” görevi gerçekleştirdiğinizle değil, ne kadar “odaklı” bir şekilde çalıştığınızla belirlenir. Çok satan “The ONE Thing” (Bir TEK Şey) isimli kitabın yazarı girişimci Gary, aslında durumu çok güzel özetliyor: Çoklu görev dediğiniz şey, bir defada birden fazla şeyi batırmanız için fırsat sunar size. Başarı sırayla, teker teker inşa edilir. 

6. Değer Katma

“İşe alım sürecinde adayların çoğunun tek hedefinin para kazanmak olduğunu görüyorum. İşverenlerin paragözleri değil kurumlarına değer katabilecek yetenekleri işe aldıkları sırrının farkında değiller,” diyor Cambridge İslami Finans Enstitüsü Genel Direktörü Prof. Humayon Dar. Çalışan, bir şirketin varlığıdır ve şirket bu varlığa yaptığı yatırımın karşılığını öder. İşte bu yüzden işletmeler çalışanlarına tesislerinde geçirdikleri zaman için ödeme yapmaz; daha çok o harcadıkları zamanda oluşturdukları değere kıymet biçerler.

Bankacılık kariyeri acımasız rekabet, birleşme ve satın alma riskleriyle meşhur bir sektördür. Belirli bir pozisyonda kalabilmeniz, iş tanımınız dışında da değer yaratabilme yeteneğinize büyük ölçüde bağlıdır. Bankalarının işlerinde gözle görülür, dikkate çarpan ve değer odaklı etki oluşturma ve bankalarını hedeflerine ulaştırma sanatında ustalaşmış İslami bankacılar zam, terfi, tanınma ve takdir alma şanslarını da artırırlar. Eylemlerinizle ne kadar çok ölçülebilir ve olumlu sonuçlar yaratırsanız, bankanızın sizi tutmaya yönelik yatırım geri dönüşünü de o kadar garantilersiniz.

7. Uyum Sağlama

“İşe alma ve terfi piramidinde, yeterlilik ve uzmanlıktan önce uyum sağlama becerisine öncelik veriyoruz. Banka için kalifiye ancak sabit fikirli birinden ziyade içinde bulunduğu kültüre uyum sağlayabilen bir aday çok daha değerlidir,” diyor prestijli bir İslami bankanın İK müdürü. Hatta, dijital bir geleceğe doğru hızla hareket eden modern İslami bankacılık sektörü içinde uyum sağlamak, tek başına başarılı olmaktan bile daha önemli hâle geliyor.

Sürekli kesintiler ve rekabetin döndüğü bu ortamda, profesyonel başarınız önemli ölçüde dayanıklılık – esneklik – çok yönlülük üçgenindeki hareketinize bağlıdır.  Çok uluslu bir bankanın İslami bankacılık penceresinin müdürünün sözlerini alalım: “Uzun süreli başarının anahtarı esneklik ve uyum sağlama becerinizdir, hele ki içinde bulunduğumuz bu belirsiz zamanlarda bu becerilere çok daha fazla ihtiyacımız var.” Esneklik, bankanızdaki değişen norm ve kültürlere göre kendinizi değiştirebilme isteğinizdir. Tavrınızdır. Çok yönlülük, adapte olma becerinizdir. Rekabet dünyasındaki dönüşümlerde ayakta kalabilmek için yeni mesleki beceriler edinme merakınızdır. Uyum sağlayabildiğiniz sürece ilgili, üretken ve becerikli bir bankacı olabilirsiniz.

8. Pozitif Zekâ

Çok satan Positive Intelligence (Pozitif Zekâ) kitabının yazarı Shirzad Chamine’ye göre, “Yaklaşık 275.000 kişinin yer aldığı 200’den fazla bilimsel çalışmanın analizleri gösteriyor ki, daha yüksek PQ (Pozitif Zekâ Oranı), daha yüksek maaşa ve profesyonel ve sosyal yaşamda daha büyük başarılara önayak oluyor. Zihnimiz hem en iyi arkadaşımız hem de en azılı düşmanımızdır. Pozitif Zekâ Oranımız ise zihnimizin bizi sabote ettiği süreyle bize hizmet ettiği süre arasındaki oranla hesaplanır. Zihnimizin ne kadar derecede efendisi olduğumuzu gösterir.”(Chamine, 2012)

Diğer tüm mesleklerde olduğu gibi, bizim sektörümüzde de çalışanlar zaman zaman iltimas, taraflılık, ayrımcılık ya da takdir görmeme gibi zorluklarla karşılaşabilmektedir. Bu sebepten terfi, ikramiye ya da zam gibi haklardan mahrum kalabiliyorlar. İşte bu noktada pozitif zihinsel kaslarımız (Âlim tarafımız) ile negatif kaslarımız (Sabotajcı tarafımız) birbirleriyle savaş verecektir. Başarılı İslam bankacıları, karamsarlığa düşmeden pozitif zihniyetlerini koruyabilenler arasından çıkar.  Araştırmalar da PQ oranı yüksek olan profesyonellerin performanslarının daha yüksek olduğunu ve kariyerlerinde daha büyük fırsatlarla karşılaştıklarını ortaya koymaktadır.(Chamine, 2012) Başarılı İslam bankacıları bir psikolojik sırrı çok iyi bilirler: mağduriyete sığınmak yerine çözüme odaklanmak her zaman daha iyi fikirlerin doğmasına yol açtığı gibi iyimserliği teşvik eder, mutluluğu ve kendine güveni beraberinde getirir.

9. Mentorluk

“Mentorlarım olmadan bugün olduğum yerde olamazdım. Büyük akıl hocalarımın büyük eğitimlerinin bir ürünüyüm ben,” diyor eski PEPSİ CEO’su Indra Nooyi. Bill Gates de Warren Buffett’nin kendisine zorlu durumlarla nasıl başa çıkılacağını ve uzun vadeli düşünüleceğini öğrettiğini söyler. Zuckerberg de ilham aldığı mentoru Steve Jobs’ı benzer şekilde över. Steve Jobs da Google’ın kurucularına mentorluk etmiş Silikon Vadili Bill Campbell ile haftalık yürüyüşlere çıkardı(Agha, 2019). Her birey azamet tohumlarını kendi içinde taşır ancak tohumları doğru havada yetişmeleri için doğru bölgeyi size gösterecek, izinden gideceğiniz birine de ihtiyacınız vardır.

Mentorlar, eğitim verdikleri kişilere bir heykeltıraş edasıyla yaklaşır; ellerinde bir taş vardır, onların görevi de taşın içinde zaten var olan güzel ve eşsiz sanat eserini ortaya çıkarmaktır. Bir akıl hocası, DNA’nızdaki yetenek ve beceri hazinesini keşfedebilir ve hak ettiğiniz yolda ilerlemenize yardım eder. Bir üst düzey İslami bankacılık yöneticisinin de dile getirdiği gibi, üstlerimizin din konusunda rehberlik, motivasyon kazanmamız, iş ve özel hayat dengemizi korumamız ve kariyerimizde ilerlememiz için akıl danışacağımız birilerine ihtiyacımız var.

10. Etkili İletişim

2016 LinkedIn anketine göre, sözlü ve yazılı iletişim yeterliliği, işverenler arasında en çok aranan sosyal becerilerin zirvesine çıktı. Yöneticilerin bazen iletişim becerilerini geliştirmek için kendilerine koçluk yapacak danışmanlar tuttuklarını biliyoruz.(Schaub et al., 2017) Etkili iletişim becerisine İslami bankacılık sektöründe de büyük ihtiyaç duyuyoruz.

İslami bankacılık bağlamından baktığımızda etkili iletişim becerilerini iki aşamalı bir süreçte tanımlamamız gerekir: öncelikle bir finans ürününün/sorgusunun amaç ve davranışının kavranması ve ikinci olarak da İslam hukuku ruhunu tehlikeye atmadan vakalar hakkında Şeri ilkelerin, düzenleyici ve risk gerekliliklerinin anlaşılır bir ifadesidir(Agha, 2020).

Başarılı İslam bankacıları, işletmenin faaliyet gösterdiği bölgede konuşulan dilin yanı sıra İngilizce, Fransızca gibi uluslararası iş dillerini de konuşabilirler. Güçlü kültürlerarası iletişim becerisine sahip bir İslam bankacısı, İslami finansın çok kültürlü endüstrisinde üretken bir şekilde çalışmakla kalmayıp farklı değerlere, inançlara, tutumlara ve davranışlara da maruz kaldığından en etkili sonuçlara ulaşmak için en uygun şekilde davranış ve tepkiler göstermeyi öğrenecektir. 

Sonuç

Yukarıda bahsettiğim kişilik özellikleri birlikte iki temel başarı ilkesine işaret ediyor. Birincisi, Rezonans Kanunudur. Başarılı İslam bankacıları, kendi dalga boyları ile aynı frekansta olan insanları ve kişilikleriyle uyum içindeki fırsatları cezbeder. Dr. Steve’in de dediği gibi, evren size istediğinizi vermez, eylemlerinizle talep ettiğiniz şeyi size verir. Bir diğer deyişle, başarı baskın düşüncelerinizden değil, baskın kimliğinizden gelir. Kariyerinizde daha büyük başarılar istiyorsanız hayalinizdeki gelecekle aynı titreşimdeki frekanslara uyacak şekilde kendinizi değiştirin. Tıpkı Kur’an-ı Kerim’in Ra’d Suresi’nde dendiği gibi, “Kuşkusuz, insanlar kendi durumunu değiştirmedikçe, Allah onların durumunu değiştirmez.”

İkincisi de başarıya ulaşmanın tek yolu şans değildir. Yetenek, zihniyet ve gayretin eşsiz birleşiminin bir ürünüdür başarı. Kur’an’da bu ilkeye bu dünyada da ahirette de “İnsanın kendi çabalarının (mükâfatını) alacağı söylenerek yer verilir. Hz. Peygamber (ﷺ) şöyle derdi: “Ey Allah’ım, verdiklerini kimse saklayamaz, sakladıklarını kimse veremez ve senin iznin olmadan servet kimseye fayda veremez”. Başarının kritik bir faktörü olmasına rağmen, hiçbir formül iyi talihi öngöremez. Ancak doğru zihniyet ve sürekli çalışmayla “doğru zamanda, doğru becerilerle doğru yerde” olma şansınızı artırabilirsiniz.

Referanslar

Agha, E. (2019). 4 Reasons Why You need a Mentor in Islamic Banking Career. ISFIRE.

Agha, E. (2020). The Three Skills of Successful Sharīʿah Advisors. ISFIRE.

Carton, A. M. (2018). “I’m not mopping the floors, I’m putting a man on the moon”: How NASA leaders enhanced the meaningfulness of work by changing the meaning of work. Administrative Science Quarterly, 63(2), 323–369.

Chamine, S. (2012). Positive Intelligence: Why only 20% of teams and individuals achieve their true potential and how you can achieve yours. Greenleaf Book Group.

Craig, N., & Snook, S. (2014). From Purpose to Impact. Harvard Business Review, 92(5), 104–111.

Forum, W. E. (2020). The Future of Jobs Report 2020.

Schaub, M., Eckert, J., Fehsenfeld, A., Hoffman, R. R., Krusniak, A., McCoy, T., Norman, R. J., Toscano, J., & others. (2017). Business Communication for Success.

Sinek, S. (2009). Start with Why: How great leaders inspire everyone to take action. Penguin.

Dr. Agha, İslami bankacılık sektöründe çalışmaktadır ve Uluslararası İslami Malezya Üniversitesi’nden doktorasını almıştır. İslami ticaret hukuku ve İslami bankacılıkta karar alma mekanizmaları konusunda yazılar üretmektedir. Ayrıca, İslami finans kurumlarında Şeri Karar Alma süreci üzerinde yönetim standartları geliştirmek için AAOIFI’da İdari Asistanlık yapmaktadır. Bu makalede yer alan ifade ve fikirler yalnızca yazarına aittir ve çalışanının görüşlerini yansıtmaz. Kendisine [email protected] adresi üzerinden ulaşabilirsiniz.

Dr. Ehsanullah Agha