Blockchain Teknolojisi ve Sukuk

Blockchain sukuklarla daha önce karşılaşılan hız, hacim ve verimlilik gibi geleneksel problemler bertaraf edilebilir.

Dergi 10.09.2020, 01:03
Blockchain Teknolojisi ve Sukuk

Blockchain sukuklarla daha önce karşılaşılan hız, hacim ve verimlilik gibi geleneksel problemler bertaraf edilebilir.

Basitçe ifade edilecek olursa Arapça da sertifika anlamına gelen sak kelimesinin çoğulu olan sukuk, eşit değerli sertifikalar anlamına gelmektedir. Sukuk, orta ve uzun vadeli finansman imkânı ile ekonomiyi fonlayan finansal bir enstrümandır. Bu araçtaki en önemli özellik ise mülkiyetin tesis edildiği dayanak varlıkların İslam’a uygun olması ve faizi barındırmamasıdır. İslami sermaye piyasalarının önemli bir aracı olan sukuğun bilinirliği ve işlem hacmi giderek artmaktadır. Gelişen finansal teknolojiler de buna ivme kazandırmaktadır.

Bu noktada yapılan önemli bir girişim ise blockchain sukuk ihracıdır. Kısaca blockchain sukuk, sukuk enstrümanının akıllı kontratlar ile blockchain teknolojisi tabanında uygulanmasıdır. Söz konusu varlıklar, blockchain üzerinde dijital bir varlığa dönüştürülür yani tokenlaştırılır. Sukuk ihracatçısı, tokenlaştırılan varlıkları yatırımcılara satmakta ve yine onları belirlenen vadeye kadar geri kiralamaktadır. Akıllı kontratlarla yürütülen tüm bu süreç; sukuk yatırımı için sözkonusu ödemelerin otomatik, hızlı ve doğru olarak gerçekleşmesini sağlamaktadır. Oluşturulan standartlaştırılmış sözleşmeler ile muhtemel olumsuzlukların önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Sukuk ihraç edecekler için sistemin, uygun maliyetli ve daha kolay olmasını sağlamak aynı zamanda erişilebilirliğini de yüksek kılmak temel amaçlar arasındadır.

İslam, müreffeh bir topluma teşvik ediyor

Bireylerin, refah seviyelerini artırmak için sermaye birikiminde bulunmak ve yatırımsal adımlar atmak gibi çeşitli iktisadi hedefleri bulunmaktadır. Bu hedeflere ulaşmak içinse çeşitli finansal işlemler yapılmaktadır. İslam kişileri, (helal/haram gözeterek) zengin olması ve müreffeh bir toplum oluşturması konularında teşvik etmektedir. Yani İslami finans, bireyin zengin olmasına engel değildir. Aksine bunun için en doğru yoldur. İslami finansın temel amacı, İslam hukukuna uygunluktur. Bu doğrultuda belirlenen temel yasaklar ve prensipler, İslami finansın çerçevesini oluşturmaktadır. Faiz, garar(belirsizlik) ile kumar gibi yasakların yanında İslami finansın temelini oluşturan etik kurallar ve ahlaki prensipler de söz konusudur. Beraberinde kesinlikle ifade edilmelidir ki belirtilen ahlaki ilkeler-yasaklar ile adaletsizliği önlemek ve haksız kazancı engellemek amaçlanmaktadır.

Müslüman girişimci, bunlara dikkat etmeli

Herhangi bir girişimci iş hayatına atılıp uygun yatırım alanını seçerken meşru alanlarda faaliyet yürütmeye özen göstermelidir. Buna göre müslüman girişimcinin de dikkat etmesi gereken bazı hususlar bulunmaktadır. Öncelikle üretim veya yatırım alanı için uygun alanın belirlenmesi, ardından da meşru faaliyetlerde bulunulması gerekmektedir. Nitekim alınması, işlenmesi ve satılması yasak olan bir şeyin; verilmesi veya talep edilmesi de kesinlikle yasaktır. İslam ekonomisi, toplumun yararını kendi çıkarlarından üstün tutan birey modelini benimsemektedir. Yani bu anlayışla kişi iyi niyete sahip olmalı, bu doğrultuda faaliyette bulunmalıdır. Dikkat edilmesi gereken önemli hususlardan biri de teknolojik yenilikleri izlemek ve İslami hükümleri öğrenmektir. İslami finansal yatırımcı, en yeni teknolojileri bilmekle mükelleftir. Bu eksende bahsi geçen yatırımcı; edindiği bilgi, birikim ve donanım ile finansal anlamda en doğru kararları verebilmelidir. Bireyin ve toplumun faydasına olabilecek, İslami finans sektörünü destekleyecek, geliştirecek-dönüştürecek her türlü yenilik takip edilmelidir. Özetle gelişen ve genişleyen yani daha çok bireye dokunabilen teknolojinin, İslami finansla ayrı tutulması mümkün değildir. Sözünü ettiğim bu teknolojilerden biri de şüphesiz blockchaindir.

Blockchain nedir? ne sağlar?

Blockchain, verinin sadece bir merkez veya grubun aksine sisteme dâhil olan herkes tarafından kayıt altına alındığı bir sistemdir. Yani bu teknolojinin veri yapısı, dağıtıktır. Temelde sürdürülebilir, şeffaf ve güvenilir bir sistemin inşası sayesinde iş süreçlerini basitleştirmeyi hedefleyen blockchain teknolojisi; birçok sektörde hayatımıza girmiştir. Blockchain teknolojisinin finansal hizmetlere entegre edilmesi ile işlem maliyetleri ve süreleri azaltılmıştır. Sözkonusu teknolojiyle hedeflenen ise yüksek verim ve kazançtır. Blockchain teknolojisinin amaçladığı önemli kazanımlardan biri de erişilebilirliğin arttırılmasıdır. Gelişen dijital teknolojilerle bireyler, finansal hizmetlere daha çok ihtiyaç duymaktadır. Blockchain teknolojisi ile de sisteme entegre edilmiş her türlü hizmete erişim, kolaylaştırılmıştır. Finansal anlamda ise söz konusu sözleşmeler, mutabakatlar ve ödeme sistemleri akıllı sözleşmeler ile standart hâle getirilerek finansal gelişmelere hız kazandırılmıştır.

İslami sermaye piyasasının direği: sukuk

İslami sermaye piyasaları, finansal işlemlerin gerçekleştirildiği önemli alanlardan biridir. İslami sermaye piyasası, ürünler üzerine dayandırılan bir oluşumdur. Bu piyasanın önemli ana bileşenlerinden biri de sukuktur. Öyle ki sukuk, İslami sermaye piyasasının en önemli direğini oluşturmaktadır ve teknik özelliklerine göre farklı kategorilere ayrılabilir. Bahsi geçen kategorizasyon ise temeldeki şeri akitlere dayanır. Bu açıdan sukuk; satış, kira, ortaklık ve ajans temelli olmak üzere dört ana gruba ayrılır. Kiraya dayalı sukuk hem yurt içi hem de uluslararası ihraçlar için en baskın ve yaygın kullanılan yapılardan birisidir. Bu sukuk türü mevcut mal, menfaat veya hizmet hâlinde bulunan varlıklar üzerindeki mülkiyette; payları temsil etmek üzere ihraç edilen kıymetli evrak niteliğini taşımaktadır.

Sukuk icarenin genel yapısı

  • Sukuk ihraç işlemleri, varlık kiralama şirketi tarafından yapılmaktadır.
  • Yatırımcılar varlık kiralama şirketine gelerek bedeli karşılığında kira sertifikaları almaktadır.
  • Varlık kiralama şirketi yatırımcılardan aldığı bedeli, sözkonusu varlığı almak üzere kaynak kuruluşa vermektedir.
  • Kaynak kuruluş kiraya konu varlığın mülkiyetini varlık kiralama şirketine teslim etmektedir.
  • Varlığın mülkiyetini alan varlık kiralama şirketi, bu varlığı kaynak kuruluşa bir sukuk adı altında sertifikaların vadesine kadar kiralamaktadır.
  • Kaynak kuruluş belirlenen tarihlerde düzenli kira ödemelerini varlık kiralama şirketine yapmaktadır.
  • Varlık kiralama şirketi yatırımcılara, kaynak kuruluştan aldığı kira gelirleri ile düzenli ödemeler yapmaktadır.
  • Varlık kiralama şirketi vade sonunda varlığı, kaynak kuruluşa normal değeri üzerinden satmaktadır.
  • Varlık kiralama şirketi varlığın satış bedelini almaktadır.
  • Varlık kiralama şirketi, sukuk sahiplerine anapara ödemelerini yapmaktadır.

Blockchain sukuklar, giderleri azaltıyor

Blokchain sukuk ihracı tokenlaştırma işlemi sonrası gerçekleşmekte ve süreç, akıllı sözleşmeler ile yürütülmektedir. Blockchain sukuklar ile daha önce karşılaşılan hız, hacim ve verimlilik gibi geleneksel problemler bertaraf edilecektir. Dolayısıyla işlemsel verimlilik sağlanmasının yanı sıra aracıların kaldırılması ile giderler de önemli ölçüde azaltılacaktır.

Özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, sermaye yetersizlikleri nedeniyle ekonomik kalkınmada geri kalabilmektedir. Bahsi geçen enstrümanlar sayesinde ise bu ülkelerde finansman kaynakları da çeşitlenecek ve uzun vadeli sermaye akışı sağlanabilecektir. İfade edildiği üzere İslami finansta birey, yatırımcı ve girişimci için gelişen teknolojinin takibi önemlidir. Sonuç olarak İslami hükümlerin odağında ödeme güvenliği sağlayacak, işlem hızını arttıracak, maliyetleri düşürecek, İslami finans sektörünü destekleyecek ve geliştirecek araçlara kayıtsız kalınmamalıdır.

KTO Karatay Üniversitesi İslam İktisadi ve Finans Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Hüseyin Ergun

Yorumlar (0)
Yorum yapabilmek için lütfen üye girişi yapınız!

Gelişmelerden Haberdar Olun

@