İktisadi Sistemler

Finansal Okuryazarlık 07.12.2020, 16:29
İktisadi Sistemler

İktisadi sistemler başlığı altında merkantilizm, sosyalizm, kapitalizm ve İslam iktisadını inceleyeceğiz. Bu sistemlerin benzer ve farklı yanlarına özet mahiyetinde değinilerek yorumlanmaya çalışılacaktır.

Merkantilizm; biriktirmeye odaklı olan, İslam’ın en zor benimseyeceği sistemdir ve dünya ekonomi tarihine bıraktığı şey sömürgeciliktir. Çünkü merkantilizme göre birikimden kasıt altına sahip olmaktır.

Ekonomik bir sistem olarak sosyalizm

Sosyalizmde eşitlik iddiası dikkat çekici şekilde kulağa hoş gelmektedir. Ancak korkutulmuş birey yapısı var olduğundan, netice itibariyle şahsiyeti ezilmiş birey söz konusudur Komünist düzen özel mülkiyeti tamamen ortadan kaldırarak ekonomik kalkınma sürecinde insanın kişiselliğini yitirmesine sebebiyet verir. İslam ise bu iki aşırı uç karşısında denge sağlamaktadır. Ana kural mutlak mülkiyetin yalnızca Allah’a ait olduğudur. İnsan yalnızca yeryüzünde O’nun halifesidir.

Kapitalizmin ve İslami iktisat anlayışı

Kapitalizm temerküze dayanır. İslam ön gördüğü ise temerküz değil infaktır. İnfak, tüketim, transfer ve yatırım harcamalarını kapsar. İnfak genellikle alt gelir gruplarına yapılır. Bunların ise tüketim eğilimleri yüksektir. Dolayısıyla toplam gelir bu tüketim harcamalarıyla daha da artar. Yani alt gelir gruplarına yapılan aktarmalar, adil dağılımı sağlayıcı etki göstermektedir.

Tüketici davranışları açısından klasik anlayış kişileri rasyonel kabul eder. Fayda maksimizasyonunu benimser. Azalan marjinal fayda anlayışına inanılır. Oysa İslami anlayışta kişiler rasyonel değildir ve yalnızca fayda maksimizasyonunu benimsemezler. İslami düşüncede aslolan felaha ulaşmadır. Örneğin marjinal fayda düşüncesinde de eksiklik vardır. Daha fazla temiz çevre ve hava miktarı arttıkça kişinin marjinal faydasının azalacağını kim söyleyebilir.

İslam iktisadı sisteminin farklı yanları nelerdir?

İslam iktisadı kaynağını İslam’dan alarak çağın iktisadî meselelerine çözüm bulmaya çalışan, İslam’ın vaz etmiş olduğu nizama uygun olarak ekonomik bir uygulama alanı oluşturan, toplum hayatını iktisadî yönden İslamiyet’in ışığında düzenleyen bir bilim dalıdır.

Yeryüzündeki kaynakların işbirliği ve katılım temelinde organize edilmesi ile gerçekleştirilen, insan felahının incelenmesini amaçlayan bilimdir.

Kurucular ve işlevsel prensipler, hedeflerdeki farklılıklar mevcuttur. İçerik ve teorilerdeki farklılıklar bulunmaktadır. İnsanların İslami dünya görüşüne dayanan üretim, tüketim ve bölüşüme odaklıdır. İslami ilkelere dayanan ekonomik ve finansal kararlar almaktadır.

En önemli fark

Konvansiyonel ekonomi ile İslam ekonomisi arasındaki en önemli fark; yöntem (metodoloji) farkıdır. Konvansiyonel (geleneksel) ekonomi insandan başka hiçbir bilgi kaynağını kabul etmez. Oysa İslam ekonomisi ilahi bilgiye dayanır.

İktisadi sistemlerin eleştirilme nedenleri şöyledir:

  • Adaletin geri plana itilmiş olması
  • Fayda yerine satılabilirliğin ön planda olması
  • Aşırı tüketimin özendiriliyor olması
  • Maddeye verilen ağırlık
  • Zenginliğin bir amaç olması
  • Rakamsal iyimserliklere rağmen niteliksel çöküşler
  • Şiddet suçları
  • İntihar
  • Tabakalaşma
  • Toplumdan uzaklaşma

Yazıda elen alınan iktisadi sistemleri ticaret, faiz ve mülkiyet kavramları üzerinden neticeye erdirmek istersek aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır.

Bünyamin Kayalı
Kuveyt Türk Katılım Bankası / Ödeme Sistemleri Operasyonları Müdürlüğü

Yorumlar (0)
Yorum yapabilmek için lütfen üye girişi yapınız!

Gelişmelerden Haberdar Olun

@