Güçlü bir devlet olmanın gerekçelerinden biri de iktisadi anlamda güçlü olmaktan geçmektedir. Bu yüzdendir ki iktisadi faaliyetlerden uzak bir toplum düşünülemezken toplumların var olan iktisadi faaliyetlerini ne doğrultuda geliştirdiği ve yönetebildiği de büyük önem arz etmektedir. Bu anlamda karşımıza çıkan birçok örnek bulunmaktadır ki Medine pazarı bunlar içinde en önemlisini oluşturmaktadır. Belirlenen kaideler ile ahlakın ve adaletin gözetildiği bir piyasa teşekküllü ile ticari hayat düzenlenerek karşı tarafa zarar veren işlemlerden kaçınılmıştır. Aslında tüm bunlar güçlü bir piyasanın temelini oluşturmuştur.
“Konvansiyonel ve katılım olmak üzere iki farklı bankacılık sistemi bulunmaktadır”
Toplumun dinamiğini oluşturan iktisadi faaliyetler zamanla değişim gösterebilmektedir. Dünya insanlara yeni imkanlar, teknolojik yenilikler sunarken bu değişimlerle birlikte ekonomik sistemde de birçok farklılığı beraberinde getirmektedir. Finans piyasalarında fon kaynaklarına ulaşma ve bu kaynakları gerektiği gibi kullanma büyük önem arz etmektedir. Bunun en önemli ayağını ise bankalar oluşturmaktadır. Ülkemizde konvansiyonel ve katılım olmak üzere iki farklı bankacılık sistemi bulunmaktadır. Konvansiyonel finans sisteminde faize dayalı işlemler söz konusu iken katılım finans sisteminin ise en önemli özelliğini faizsizlik prensibi oluşturmaktadır. Zengini daha zengin, fakiri daha fakir yapan faizli sistemde bir taraf sürekli kazanırken bir taraf ise zarar görmektedir. Öncelikle belirtilmelidir ki İslam, faizi haram kılmıştır ve faizin her türlüsü yasaktır.
Günümüz bağlamında değerlendirme yapacak olursak;
Sürekli borçlanmaya ve faize dayalı kapitalist sistem ekonomileri dar boğaza sürüklemektedir. Salgın durumu zaten kötü gitmekte olan bazı şeylerin artık sonlanacağı noktasında birçok belirti gösterirken yeni bir sistem söylemleri ağırlık kazanmıştır. Bu noktada ise İslam iktisadı temelinde katılım finans sistemi karşımıza çıkmaktadır. Yukarıda Medine pazarı örneği ile de bahsedildiği üzere bu sistem bizlerin yabancı olduğu değil aslında temeline sahip olduğumuz önemli bir sistemdir.
Ahlak, adalet ve emeğin değeri
Kesinlikle belirtilmelidir ki katılım finans sistemi adil bir sistemdir. Şöyle ki İslam paranın belli grup elinde toplanmasını, atıl kalmasını istemezken ticarete teşvik etmektedir. Katılım finans sistemi çeşitli ortaklık türleri ve akitlerle bunu sağlamaktadır. Sistem sadece kendi çıkarını düşünerek maksimum kâr elde etmeye çalışmak yerine toplum yararını kendi çıkarından üstün tutan kanaatkâr insanı model almaktadır. Risk paylaşımı önemlidir. Riski olduğu gibi bir tarafa yüklemek doğru değildir. İslami finansta risk paylaşımı söz konusudur ve kişiler tek taraflı riske maruz bırakılmamaktadır. Bu sistemde emek, sermaye, sorumluluklar, kâr, zarar, yükümlülükler açıktır. Garar oluşabilecek durumlardan kaçınılmaktadır.
Katılım finans sistemi üzerinde belirtilenler ticari faaliyetlerle sınırlı kalmamaktadır. Gerek ekonomik gerek ise sosyal bağların temelini oluşturan ve önemli bir yapı taşı olan yardımlaşma, zekât müesseselerini kapitalist sistem benimsememektedir. Halbuki bu müesseseler birey ilişkilerinin yanında iktisadın da dinamiğini oluşturmaktadır ki katılım finans sistemi de bu bilinçte olmakla birlikte Karz-ı hasen gibi enstrümanlara da sahip olmaktadır.
Sonuç olarak belirtmeliyim ki bireyleri hiçe sayarak maksimum faydayı elde etmeye çalışan ve faiz enstrümanı ile işlemlerinde sadece para-para ilişkisi gözlenen konvansiyonel sistem ile kâr- zarar ortaklığı temelinde işlemlerini yürüten katılım finans sistemi birbirinden tamamen farklıdır. Bir sömürü aracı olarak kullanılan faiz; üretim, emek, gayret ve bereket kavramlarını karşılıksız bırakmaktadır. Adalet, ahlak, emek kavramlarından yoksun bir sistem ve bu temelde oluşturulmuş piyasa ciddi zararlar meydana getirmektedir. Özellikle ahlak, adalet ve emeğin değerini barındıran katılım finans sistemi gelişmeye ve genişlemeye devam edecektir.
*Garar: Belirsizlik
*Karz-ı Hasen: Güzel Borç
Ayşe ESENKAYA
