Katılım bankalarının sayısı zamanla artış göstermiş, katılım bankacılığına talep artmıştır. Son zamanlarda ise ülkece geçirdiğimiz zor günlerde katılım bankalarının ülke ekonomisine de büyük desteği olmuştur.
Müşterilere, kobilere destek paketleri sağladılar ve dijital bankacılıktan sağlanan kolaylıklar ile müşterilerini hiçbir zaman mağdur etmemeye çalıştılar. Fakat ilk katılım bankacılığı ortaya çıktığından bu yana müşterilerin aklında kârpayı faiz midir? Katılım ekonomisi nasıl kâr ediyor? Faiz var mı? soruları kafalarını kurcalamış, konu ile ilgili çok fazla araştırmalar yapmış hatta emin olmak için din hocalarına bile danışmışlardır. Peki, faiz ile kârpayı arasındaki farkları biliyor muyuz? Şimdi sizlere katılım bankası ile mevduat bankasının arasındaki önemli farkları ve katılım bankacılığının faiz içermediğini birkaç örnekle açılayacağım.
Katılım bankaları ve mevduat bankaları arasındaki farklar neler?
Katılım bankalarında ortaklık ve alışveriş akdi vardır mevduat bankalarında ise borç ve faiz akdi vardır. Katılım bankaları kaynak toplarken hesap sahipleriyle kâr ve zarar ortaklığı (mudaraba) yine kaynak kullandırırken de kâr zarar ortaklığına dayanan peşin alıp vadeli satış (murabaha) olarak yürütmektedirler. Mevduat bankaları ise parayı bir ürün olarak görüp onun alım satımına dayanan işlemler yapmaktadırlar. Katılım bankaları nakit kredi kullandırmazlar kesinlikle ticari bir faaliyetin sözkonusu olması gerekir yani alınan mal kullandırılan fon mutlaka bir mal veya hizmetin alımına kiralanmasına veya ortak bir ticari işbirliğine dayanması gerekmektedir. Mevduat bankaları ise faiz karşılığı kredi kullandırır. Katılım bankalarından fon kullanan müşterilerin belirli bir vade sonunda ödeyeceği tutar bellidir. Bu tutar ve yaşanan ekonomik gelişmelerden etkilenmez sabit kalır. Mevduat bankalarında ise geri ödeme periyodu yaşanan ekonomik değişikliklere göre farklılık göstermektedir.
“Katılım bankaları ekonomiyi destekler”
Katılım bankalarındaki katılma hesaplarında kâr ve zarara katılım söz konusu olduğu için vade tarihinden önce kârpayı belli değildir. Mevduat bankalarında ise vadeli mevduat hesapları faize dayalı olduğu için vade sonunda ele geçecek para sabit ve bellidir. Katılım bankaları fon kullandırırken kullanılan bu fonun faizsizlik esaslarına uygunluğuna dikkat eder ancak mevduat bankalarında bu durum çok göz önünde bulundurulmaz. Katılım bankalarında gerçek alışveriş yaptıkları için reel sektörü destekler. Mevduat bankaları ise nakit parayı ticaret dışında her türlü tüketim için kullandırılabilir. Katılım bankaları gerçek alışverişe dayalı ve fatura karşılığı işlem yaptığı için kayıtlı ekonomiyi destekler. Mevduat bankalarında böyle bir durum sözkonusu değildir.
“Mevduat bankalarında, risk tek taraflıdır”
Katılım bankalarında, katılım fonu sahibi bir anlamda sermayedar yani ortak, fon kullanan ise bir anlamda borçlu fakat aynı zamanda iş ortağıdır. Çünkü gerçekleşen ve tekrarlanabilen ticari bir faaliyet ve iş ortaklığı söz konusudur ve risk her iki tarafa da aittir. Mevduat bankalarında ise Mevduat sahibi “alacaklı”, kredi kullanan ise daima “borçlu” sıfatındadır. Mevduat bankalarında, ise böyle bir işlem sözkonusu değildir risk tek taraflıdır. Katılım bankalarında katılım hesaplarında biriken fonların kullanılmasından doğan kârın genel olarak yüzde 80’i hesap sahiplerine dağıtılır yüzde 20’si ise bankaya aittir. Tabii ki zarar var ise, fon sahiplerinin katılımları oranında zararı karşılayacakları sistemin esasında mevcuttur. Mevduat bankalarında ise müşterinin kazancı sistem gereği, oransal olarak önceden belirlenmiştir. Faiz ile kârpayı arasında önemli farklar bulunmaktadır ve kârpayı faiz değildir.
Zeynep Aslı Kekeç
