Katılım Bankalarının Kira Sertifikası İhraçlarında Geldiği Nokta ve Trendler

Vakıf Katılım Hazine Müdürü Tarık Börekci

Ülkemizde kira sertifikaları Sermaye Piyasası Kurulu tarafından 1 Nisan 2010 tarihinde yayımlanan ilgili tebliğ ile yasal altyapıya kavuşmuştur. 2011 yılında sukuk ihraçlarına ilişkin vergisel düzenlenmeler yapılmış ve 2011 yıl sonunda katılım bankaları tarafından ilk sukuk ihracı gerçekleştirilmiştir. 2012 yılında Hazine Müsteşarlığı tarafından kira sertifikası ihraçlarına başlanmasıyla birlikte sektör büyümeye ve derinlik kazanmaya başlamıştır. Hazine Müsteşarlığı ilk olarak 2012 yılının Eylül ayında uluslararası piyasalarda 1,5 milyar USD’lik kira sertifikası ihracı yapmıştır. Bu ihracı hem YP hem de TL cinsinden yeni kira sertifikası ihraçları takip etmiştir.

İlgili mevzuat altyapısı ve piyasa ilgisinin oluşması ile birlikte katılım bankaları, kira sertifikalarını hem fonlama kaynaklarını çeşitlendirmek hem de fonlama vadesini uzatabilmek adına önemli bir enstrüman olarak kullanmaya başlamışlardır. 2013 yılında yayımlanan yeni kira sertifikaları tebliği ile icara sukuğun yanı sıra vekâlet yöntemi ile de sukuk ihracına izin verilmiş olması, kira sertifikası ihraç süreçlerini kolaylaştırarak sektörün daha da gelişmesine katkı sağlamıştır. Yurt içi piyasalarda gerçekleştirilen kira sertifikası ihraç hacmi her sene artmaktadır. Katılım bankaları, SPK’dan almış oldukları tavan ihraç izni dâhilinde ihraçlar yapmakta ve yapılan ihraçların büyük kısmı ihraç tutarının üzerinde bir taleple kapanmaktadır.

Katılım bankaları yurt içi piyasaya ek olarak, Körfez ve Malezya piyasalarında da sukuk ihracı gerçekleştirerek, önemli başarılara imza atmışlardır. Böylelikle ikili işlemler ve sendikasyonların yanı sıra, kira sertifikası ihraçları aracılığı ile de ülkemiz ekonomisine uzun vadeli yabancı kaynaklar kazandırılmıştır. 1 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe giren otomatik katılım sistemi, sukuk piyasasına ivme kazandırmıştır. Katılımcıların yüzde 60’ının faizsiz fonları tercih etmesiyle, ilgili fon yöneticilerinin faizsiz sermaye piyasası ürünlerine olan talebi artmıştır. Artan bu taleple katılım bankalarının yanında, reel sektör şirketleri ve banka dışı finansal kuruluşlarda bu fonlara erişim amacıyla kira sertifikası ihraçlarına daha fazla ilgi göstermeye başlamışlardır. Bunun ilk adımı Zorlu Enerji tarafından atılmış ve Vakıf Katılım’ın iştiraki Katılım Varlık Kiralama aracılığı ile 200 milyon TL’lik piyasa işlemi niteliğindeki ilk reel sektör kira sertifikası ihracı gerçekleştirilmiştir. İhraç bir ve iki yıllık vadelerde sabit ve değişken oranlı iki ayrı dilim hâlinde yapılmıştır. Bu ihracı Kuveyt Türk’ün aracılık ettiği Derindere Otomotiv ve TMO kira sertifikası ihraçları, Halk Varlık Kiralama’nın aracılık ettiği Halk GYO kira sertifikası ihracı, yine Vakıf Katılım’ın aracılık ettiği QNB Finans Leasing ve Vakıf Leasing kira sertifikası ihraçları takip etmiştir. Böylelikle reel sektör şirketlerinin büyümek için gerekli finansman ihtiyacının karşılanması hususunda, alternatif fon kaynaklarına erişim imkânı sağlanmıştır. 2014 yılında yapılmış olan toplam ihraç tutarının yüzde 73’ü Hazine Müsteşarlığı’na, yüzde 27’si özel sektöre aitiken, 2017 yılında bu oran yüzde 35 Hazine Müsteşarlığı, yüzde 65 özel sektör şeklinde gerçekleşmiştir. Katılım bankaları öncülüğünde özel sektör ihraçları her sene artmaktadır. Kamu katılım bankalarının yapmış olduğu ihraçlar sektörün büyümesine önemli katkı sağlamıştır.

Reel sektör şirketleri için kira sertifikası ihraçları sağlamış oldukları uzun vadeli finansman imkânının yanı sıra, özellikle icara yöntemi ile gayrimenkul üzerinden yapılan ihraçlarda, varlık devrinden doğan değer artış kazancının vergiden istisna tutulması firmalara ek bir avantaj sağlamaktadır.

“Kamu katılım bankalarının yapmış olduğu ihraçlar, katılım bankacılığı sektörünün büyümesine önemli katkı sağladı”

Kaynak kuruluş statüsündeki şirket, varlık kiralama şirketine devrettiği gayrimenkullerini vade sonunda aynı satış bedelinden geri devir alabilmektedir. Kira sertifikaları yatırım bankalarından da ilgi görmüş, süreç içerisinde Aktif ve Nurol Yatırım Bankaları tarafından da kira sertifikası ihraçları gerçekleştirilmiştir.

Türkiye’de sukuk piyasasının gelmiş olduğu nokta sevindirici olmakla birlikte gerek ülkemizdeki toplam sermaye piyasası ürünleri içindeki payı gerekse de İslami finansın etkin olduğu Malezya ve Körfez Bölgelerindeki sukuk işlem hacimleri ile karşılaştırıldığında, sektörün mevcut seviyesinin çok daha üzerinde bir potansiyele sahip olduğu rahatlıkla söylenebilir. Katılım bankacılığının mevcut büyüme trendini devam ettirmesi ve buna bağlı kaynak ihtiyacının karşılanmasında sukuk ihraçlarının daha fazla pay alması, faizsiz emeklilik ve yatırım fonlarındaki büyüme, reel sektör tarafında kira sertifikası ihraçlarına olan ilgilinin artarak devamı gibi faktörler, sukuk piyasasının daha da büyümesine ve gelişmesine imkân tanıyacaktır. Sektörün büyümesi ile birlikte ikincil piyasa ve likidite sorunları içinde daha etkin çözümler üretmek mümkün olabilecektir.