Sigorta Sektöründe Asimetrik Enformasyon Sorunsalı ve Tekafül Sigorta Sistemi
Asimetrik enformasyon kavramı, en temel tanımı ile herhangi bir işleme ilişkin taraflardan birinin belli bir bilgiye sahipken, diğer tarafın bu bilgiye tam manası ile vâkıf olmaması durumudur.
Sınırlı bilgi ve veri akışı olarak da ifade edilen konuya ilişkin en temel çalışma Akerlof´un yapmış olduğu analizlerdir. 1970 yılında yayımlamış olduğu “The Market for Lemons” makalesiyle asimetrik bilgi kavramını ortaya atan Akerlof, hayatın olağan akışı içerisinde homojen ve objektif bilginin tam anlamı ile var olmadığını; çeşitli konularda tek taraflı bilgi akışı nedeni ile asimetrik bilgi durumunun ortaya çıktığını ifade etmiştir. Bu durum neticesinde ise, ters seçim ve ahlaki tehlike olarak adlandırılan toksik risklerin meydana gelmesi söz konusu olacaktır.
Gelecekteki risklerin kısıtlı öngörülebilmesi ve ilgili risk çeşitliliği gibi nedenler ile sigortacılık alanında piyasa rizikosu söz konusu olmaktadır. Bu problemlerden olan ters seçim, riskin oluşma derecesi farklılığı mevcut olan sigortalı bireylerin varlığı durumudur. Bu sigortalı bireylerin bazıları yüksek riskli, bazıları düşük riskli olabilmektedir. Asimetrik bilgi akışı nedeni ile risk tercihinde bir ters seçim durumu ortaya çıkabilecektir.
İlgili risk unsurlarından olan ahlaki tehlike kavramı ise; sigorta sistemi tarafından kontrol edilemeyen, eksojen risklerin ortaya çıkması neticesinde zararın kütlesinin artması durumunu ifade eder.
İşte bu tip asimetrik bilgi ve türevlerinin varlığı sebebi ile piyasa aktörleri risk primini arttırma veya risk teminatı kapsamını daraltma gibi aksiyonlar alabileceklerdir. Bu durumda şirketlerin risk iştahı düşeceğinden sigorta şirketleri isteksiz davranacaklar ve sigorta piyasası olumsuz etkilenecektir.
İslam iktisadının bu tür belirsizliklere çözüm olacak nitelikteki sigortacılık sistematiği olan tekafül sistemi, tüm üyelerinin faydası için bireysel katkıları bir havuzda toplayarak rizikonun şeffaf bir şekilde paylaşımına izin veren bir risk paylaşım kurumudur.
Arapça ‘kefalet’ kelimesinden türetilmiş olan tekafül kavramı, sorumluluk paylaşmak ve garanti vermek anlamlarına gelmektedir. İslam iktisadında riba ve garar unsurları sebebi ile geleneksel sigortacılık faaliyetleri uygun görülmemektedir. Bu sisteme alternatif olarak İslam iktisadında tekafül uygulamaları aktif şekilde kullanılmaktadır.
Tekafül sisteminin sahip olduğu yapısal özellikler sayesinde belirli bir risk grubunda bulunan kişiler ortak bir payda da buluşturularak, ortaya çıkabilecek riskler karşısında zararın minimize edilmesi mümkün olabilmektedir. Tekafül sisteminin temel amacı kâr elde etmekten daha ziyade, sisteme katılan bireylerin riziko bölüşümünü sağlamaktır.
Bu şekilde oluşturulmuş müşterek bir tazmin mekanizmasına sahip tekafül sistematiği ile hem sektöre ilişkin temel problemler asgariye indirilmekte hem de İslam iktisadının gelişimi adına tekafül sistemi katalizör etkisi görmektedir.
İbrahim Gökburun
