İşbirliği, risk paylaşımı, şeffaflık, eşitlik, hesap verebilirlik ve karşılıklı yardımlaşma unsurları ile İslam hukukuna uygunluğu dolayısıyla pek çok ülke tarafından benimsenen tekâfül sistemi; günümüz sigorta dünyasında karşılaştığımız değer zincirinin farklı noktalarını teknoloji ile dönüştüren veya yıkıcı iş modelleri ile geliştiren InsurTech girişimlerinin ilham kaynağı olmuştur.
Tekâfül Sisteminin Paylaşım Ekonomisi ile Örtüşen Değerleri
Temelleri katılımcıların gönüllü katkı ve karşılıklı yardımlaşma amacıyla bir araya
gelmesine dayanan tekâfül sistemi; uygulamada her bir katılımcıdan, gruba dâhil olan kişilerin uğrayabilecekleri hasarları karşılamak için bir katılım fonu toplanmasıyla başlar.
Vekâlet Yöntemi
Vekâlet yöntemini benimseyerek faaliyetlerini sürdüren tekâfül sigorta şirketleri; tüm hasarların ödenmesine müteakiben fonda oluşan fazlayı şirket teknik kârı olarak almayıp katılımcılara önceden belirlenmiş şartlar ve pay doğrultusunda indirim
oranı veya nakit ödeme olarak geri vermesi sebebiyle konvansiyonel sigortacılıktan farklılaşmaktadır. Tekâfül sigorta şirketleri, katılımcılar için sadece operasyonel acente
gibi faaliyetlerini sürdürmekte olup vekâlet ücreti ile operasyonel giderlerini karşılamaktadırlar.
Mudaraba Yöntem
Mudaraba yöntemini benimseyen tekâfül sigorta şirketleri ise prim ödemesini gerçekleştiren kullanıcıların sigorta havuzuna olan katkılarını, birikim (katılımcının hesabı) ve risk (katılımcının özel hesabı) olmak üzere iki kısma ayırırlar. Katılımcının birikim kısmında yer alan hesabındaki fonlar, bireysel olarak katılımcıya aittir. Risk kısmında yer alan özel hesabındaki fonlar, teminat altına alınan riskleri karşılayacak
fonu ifade eden ortak havuzu oluşturur. Tekâfül şirketi, katılımcıların fonu tarafından oluşan yükümlülük fazlasının ve yatırım faaliyetlerinden elde edilen kârın önceden üzerinde anlaşılmış bir kısmını almaktadır. Bu pay ile tekâfül şirketi, mevcut operasyonel giderleri karşılamaktadır. Paylaşım ekonomisi temelleri ile örtüşen bu
değerler aslında İslam hukukunun, “Fıkıh Kaideleri” olarak bilinen kavramının içeriğiyle anlam bütünlüğü sağlamaktadır.
Tekâfül Sistemine Örnek Teşkil Edecek Girişimler
Günümüzde her alanda olduğu gibi finans sektöründe de büyük bir hızla gelişmekte
olan teknolojik altyapı ile tekâfül sistemi, farklı çalışma modelleriyle dijital ortama aktarılmıştır. Bu çalışma modellerine “Lemonade”, “VouchForMe” ve “Menapay” örnek olarak gösterilebilir.
Lemonade
Ev sahipleri ve kiracılar için davranışsal ekonomi modeline dayalı, teknoloji tabanlı konut sigorta ürünü geliştiren InsurTech girişimi olan Lemonade (“Limonata” anlamına gelir.) çalışma modelinde alınan sabit komisyon, vekâlet ücreti olarak tanımlandığında bu modelin tekâfül sistemine benzerliği göze çarpmaktadır. Aynı şekilde hasarsız sigortalılardan doğan fon fazlasının kullanıcılar tarafından poliçeleşme esnasında seçilen kâr amacı gütmeyen konular için bağışlanması, tekâfül sistemindeki indirim oranı veya kullanıcıya geri ödenen katılım payı olarak ele alındığında da sistemin 1980’li yılların başında ortaya çıkan tekâfül sisteminden ilham aldığını düşünmek, yerinde bir çıkarım olacaktır.
VouchForMe
Güvenin maddi bir teminat şeklinde değerlendirilmesini sosyal kanıta dayanarak
gerçekleştiren VouchForMe (“Bana kefil ol” anlamına gelir.) girişimi, eşler arasında alternatif bir risk değerlendirme yöntemi ile blokzincir tabanında çeşitli sigorta ürünleri sunmaktadır. Güven esaslı kullanıcıların bir araya gelerek oluşturduğu bu modelin, karşılıklı yardımlaşma usulüne dayalı tekâfül modeli ile aynı temellere dayandığı görülmektedir.
MenaPay
Son olarak ülkemizde kurulmuş olan geleneksel ödeme yöntemleri yerine kripto para ile işleyen bir blokzincir ağı sayesinde tüm kullanıcılara günlük yaşamın her alanında işlem yapılabilmesi için güvenli ve şeffaf bir ödeme ağı sunan bir FinTech girişimi olan MenaPay (MENA, Middle East and North Africa – Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesi’nin kısa adıdır.), İslam dünyasının ödeme yöntemlerini teknoloji ile dönüştürme
yolunda öncü rolü oynamaktadır. MenaPay, sigorta sektörünün değer zincirinin belki de en önemli noktası olan ödeme sistemlerini dönüştürebilir ve tekâfül sisteminin global ödeme ağı olabilir. Değer zincirinin farklı noktalarını teknoloji ile daha şeffaf, izlenebilir ve güvenilir kılan girişimlere daha birçok örnek sunmak mümkün. Tekâfül sisteminin gelişimi üzerine çalışmalarına devam eden ülkemiz, yıkıcı veya dönüştürücü
girişimlerle hedeflerine hızla ulaşacaktır.
CoSure Kurucu Ortağı /Ebru Çetin
