Fas’ta Katılım Bankacılığı

2012’den bu yana finans makamları ve hükûmet, ürünlerden ziyade iş modeline odaklanmış ve kapsamlı bir finans sistemine yönelmiştir.

Ülke Panoraması 14.01.2021, 22:40 12.04.2021, 12:36

2012’den bu yana finans makamları ve hükûmet, ürünlerden ziyade iş modeline odaklanmış ve kapsamlı bir finans sistemine yönelmiştir.

Küresel İslami Finans Raporu 2019’a göre Fas, İslami Finans Ülke Endeksi’nde 19’uncu sıraya yükselmiştir. Bu pozisyonunu önümüzdeki yıllarda daha da yükseltecektir. Bu yazıda da Fas; tarihî, hukuki, şeri ve finansal olarak incelenecektir.

Tarı̇h

Fas finans makamları, 2007’de alternatif finans ürünleri adıyla da bilinen; murabaha, icara ve muşaraka ilkelerinin tanımlandığı bir belge yayımlamıştır. Düzenleyici otorite, yayımladığı belge ile finans ürünlerine odaklanılmış, mevduat ürünleri ve şer’i hüküm gereklilikleri dışarıda bırakılmıştır.

2010’da ise hükûmet, geleneksel ve alternatif ürünlerin tarafsızlığı adına iyileştirmeler gerçekleştirmiştir. Fakat ülkede açık bir şeri hüküm sisteminin olmayışı, sınırların küçüklüğü, fonlama maliyetlerinin yüksekliği ve İslami finans okuryazarlığı girişimlerinin olmayışı bu deneyimi başarıya ulaştıramamıştır.

Hukuksal düzenlemeler

2012’den itibaren ürünlerden ziyade iş modeline odaklanılmış, bu doğrultuda hukuki düzenlemeler oluşturulmuştur:

Katılım bankalarına ilişkin sektör düzenlemelerin de dâhil edildiği kredi kuruluşlarına ilişkin 103-12 sayılı kanun (2014)
Ulema Yüksek Kurulu’nda bir Danışma Kurulu’nun oluşturulmasıyla ilgili kraliyet kararnamesi (2015)
Tekâfül sektörüne ilişkin sektörel düzenlemelerin de dâhil edildiği sigorta sektörü ile ilgili 59-13 ve 87-18 sayılı kanunlar
İslami finans ile geleneksel finans arasında vergi tarafsızlığını sağlayacak 2019 ve 2016 finansman senetleri
Sukuk ihraçlarına ilişkin sektörel düzenlemelerin de dâhil edildiği menkul kıymetleştirme ile ilgili 33-06 sayılı kanun

Şer’ı̇ uyum

Ulema Yüksek Kurulu, Fas katılım finans sektörü için Merkezi Danışma Kurulu olarak atanmıştır. 2017’de ise Ulema Yüksek Kurulu, beş katılım ürünü (muşaraka, mudaraba, murabaha, selam, icara) ve İslami pencerelere şer’i standartlar getirmiştir.

Başarılar ve sınırlamalar

2017 itibarıyla Fas’taki katılım finans sektörü aşağıdaki başarılara imza atmıştır:

Katılım bankacılığı sektörünün 8 aktörüne lisans verilmesi
Katılım bankalarının ve pencerelerinin ödeme sistemleri ile uyumlaştırılması
Toplam 1 milyar MAD (100 milyon ABD doları) tutarında 5 yıl vadeli ilk devlet sukuku ihracı
Merkezi Garanti Fonu’nun, katılım bankalarının sağladığı finansmana erişimi kolaylaştırmak için bireylere ve işletmelere şer’i uyumlu pencereleri başlatması
Şer’i uyumlu borsa endeksinin başlatılması (devam ediyor)

Fakat sektörün karşılaştığı bazı zorluklar da mevcuttur:

Paydaşların çeşitliliğinden dolayı ürün geliştirme süreci uzun sürmektedir.
Birçok katılım bankası ve penceresi, yeterli maliyet-gelir dengesini kuramamıştır. Kurumların sürdürülebilirliği için sözkonusu dengenin kurulması gerekmektedir.
Tekâfül lisanslarının verilmemesi, katılım bankaları ve pencerelerinin faaliyetleri için risk oluşturmaktadır.

Toplanan fonları aşan finansman talebi likidite sorunu oluşturmaktadır. Bu yüzden, ihtiyaç duyulan büyüme fonları için sermaye piyasalarının uygulanması gerekmektedir.

Al Maali Group Eş-CEO Dr. Ahmed Tahırı Joutı