Katılım Bankaları Şer’i İzleme Ve Denetimi

Danışma Kurulu Komitesi, ürün ve hizmetlerini İslam hukukuna göre gerçekleştiren kurumların; ticari, finansal ve yatırımsal faaliyetlerinin uygunluğuna dair fikir üretir

Ülke Panoraması 15.01.2021, 20:51 17.03.2021, 15:11
Katılım Bankaları Şer’i İzleme Ve Denetimi

Danışma Kurulu Komitesi, ürün ve hizmetlerini İslam hukukuna göre gerçekleştiren kurumların; ticari, finansal ve yatırımsal faaliyetlerinin uygunluğuna dair fikir üretir

Fas yasalarına göre iki kontrol ve denetim biçimi bulunur. Bunlardan ilki, Merkezi Danışma Denetimidir. Bankacılık kanununda, ikinci bölümün (uyum organları) 62. maddesinde, Yüksek Bilim Kurulu’nun bu bölümde öngörülen uygunluğa ilişkin görüşleri yayınlayacağı belirtilmektedir. Sonuç olarak, şer’i kararlarından sorumlu Yüksek Bilim Kurulu bünyesinde uzmanlaşmış bir bilim komitesi olan Dahir tarafından 1.15.02 Sayılı, katılım finans için Danışma Komitesi’ni oluşturmak adına özel bir kanun çıkarılmıştır. Bu komitenin oluşturulma amacı; ürün ve hizmetlerini İslam hukukuna göre göre gerçekleştiren kurumların ticari, finansal ve yatırımsal faaliyetlerinin uygunluğuna dair fikir üretmektir. Sözkonusu finansal kurumlar ise şunlardır:

  • Kredi kurumları ve benzeri kuruluşlar
  • Bank Al-Maghrib (Merkez Bankası)
  • Katılım Bankası Mevduat Garanti Fonu
  • Sigorta ve reasürans şirketleri

Şerı̇at Komı̇tesı̇’nı̇n görevlerı̇ nedı̇r?

Yüksek Bilim Kurulu’nda, katılım finansı için Danışma Komitesi’nin görevlerini belirleyen kanun aşağıdaki gibidir:

  1. Kredi kurumları ve benzeri kuruluşların müşterilere sağladıkları katılım finans ürünlerinin şer’i uyumuna dair fikir yürütmek.
  2. Katılım Bankaları Mevduat Garanti Fonu tarafından gerçekleştirilen; katılım ürünleri, yatırım mevduatları ve işlemlere ilişkin Bank Al Maghrib Müdürü tarafından yayınlanan genelgelerin içeriğinin şeri hüküm ve amaçlarına uyumuna dair fikir yürütmek.
  3. Mevcut mevzuata uygun olarak, sigorta ve bağlı şirketlerinin katılım finans çerçevesinde şer’i hüküm ve amaçlarla gerçekleştirdiği tekâfül sigortası işlemlerinin uyumu özelinde fikir yürütmek.
  4. Yetkili merciye bakılmaksızın, mevcut mevzuata göre düzenlenen kira sertifikalarının şer’i hüküm ve amaçlara uyumuna dair fikir yürütmek.
  5. Özellikle katılım finans ürünlerine ilişkin yasal hükümleri içeren faaliyet ve kılavuzlar için bir referans kılavuz hazırlanmak.

Yukarıdaki noktalar, sözleşmelerin önceden kontrol edildiği anlamına gelmektedir. Ayrıca Kanun, katılım bankalarının Bankacılık Kanunu’nun 54. maddesinde belirlenen kurallara aykırı olmayan her türlü ürünle müşterilerine finansman sağlayabileceklerini öngörmektedir. Aynı yasanın 62. maddesinde belirtildiği üzere bu ürünün teknik özellikleri ve müşterilere nasıl sunulduğu Merkez Bankası Kredi Komitesi’ne danışıldıktan ve Yüksek Bilim Kurulu tarafından onay alındıktan sonra kesinleşmektedir. Bunlar, Bank Al-Maghrib Müdürü tarafından yayınlanan bir genelge ile belirtilmektedir. Aynı kanunun 59. maddesi de bu hükmü teyit eder niteliktedir: “Bu bölümde belirtilen finans ürünlerini düzenleyen kurallara ek olarak, her bir katılım bankası, 62. maddede atıfta bulunulan Yüksek Bilim Kurulu tarafından verilen olur görüşünün alınması şartıyla, müşterilere başka herhangi bir ürün de sağlayabilir.”

Katılım fı̇nans Danışma Komı̇tesı̇ üyelerı̇nı̇n sahı̇p olması gereken nı̇telı̇kler nelerdı̇r?

Katılım finans danışma komitesi, bir koordinatör ve belirteceğimiz iki önemli şartı karşılayan dokuz âlimden oluşmaktadır. Bu şartlar ise şunlardır:

  1. İslam hukuku ve amaçlarına dair derin bilgi sahibi olmak. (makasıd)
  2. Fetva çıkarma ve çeşitli konularda şer’i hükümlerin belirtme yetkisi taşımak.

Bahsi geçen şartlara ek olarak üyeler, bankacılık kanunu kapsamındaki herhangi bir kurumun parçası olmamalıdırlar.

Danışma komı̇tesı̇nı̇n çalışma modelı̇ nasıldır?

Kanun, kurumların herhangi bir fikri yayımlamak için katılım finans danışma komitesine bildirimde bulunmaları gerektiğini öngörmektedir. Komite, katılım bankacılığı faaliyet ve işlemlerine ilişkin talepleri; kredi kurumları için merkez bankası, sigorta şirketleri için sigorta yetkilisi, sermaye piyasaları ve sukuk sözkonusu olduğunda ise Fas Sermaye Piyasaları Kurumu aracılığıyla kabul etmektedir.

Danışma Komitesi, katılım finansla ilgili faaliyetlere dair fikirlerini faaliyet, işlem, sözleşme veya genelge verilerini içeren detaylı raporlara dayanarak düzenlemektedir. Bununla birlikte Kanun, şeri uyum hakkında fikir üretmek için prosedürel koşullar öngörmektedir. Bu koşullar şöyle sıralanmaktadır:

  • Fikirlerin Şer’i Danışma Kurulu adına üretilmesi.
  • Fikirlerin, müzakerelere katılan üyelerin mutabakatı sonucunda üretilmesi.

Bu koşullar sağlandıktan sonra Danışma Komitesi, sunulan durumla ilgili komite önerilerini de içerecek şekilde fikirlerini gerekçelendirilmelidir. Ayrıca Komite’nin müzakereleri, her bir üyenin imzalarının yer aldığı özel tutanaklara geçirilmelidir.

Danışma Komı̇tesı̇ karar alma aşamasında kı̇mlere danışabı̇lı̇r?

Katılım Finans Danışma Komitesi; hukuk, katılım finans, bankacılık, sigorta sektörü ve sermaye piyasaları alanlarında yetkinliklerini kanıtlamış gerçek ya da tüzel kişiler arasından seçilecek en az beş daimî üyenin danışmanlık hizmetlerine başvurmaktadır. Bunun yanında Katılım Finans Şeriat Komitesi koordinatörü, belirli toplantılara katılmaları ve mevcut üyelere danışmanlık yapmaları amacıyla geçici danışmanlık yapan uzmanları da davet edebilir. Ayrıca Katılım Finans Danışma Komitesi’nin kurulumunda uzman çalışma gruplarına yer verilebilir. Bu gruplar, gerekli görüldüğü takdirde görevlerin düzgün bir şekilde düzenlenmesi ve sunulan konuların incelenip raporların hazırlanması amacıyla hizmet verebilirler.

İç Şer’i denetim mekanı̇zmasının görevi nedir?

Kanun’un 64. maddesine göre belirlenen iç şeri denetim, Âlimler Yüksek Kurulu’nun fikirlerine bağlı kalma işlevi olarak tanımlanır. Buna göre denetim komitesinin görevleri öngörülür ve bunların niteliği belirlenir. Mevcut görevler şu şekilde sıralanır:

  1. Âlimler Yüksek Kurulu’nun 62. maddesinde atıfta bulunulan fikirler ile faaliyet ve işlemlerin uyumsuzluğuna yol açabilecek riskleri belirlemek ve önlemek.
  2. Bahsi geçen Âlimler Yüksek Kurulu’nun fikirlerinin, şeri uyuma uygulanmasını sağlamak ve bunlara riayet edilip edilmediğini kontrol etmek.
  3. Riayet edilecek prosedürlerin belirlenip gözetilmesini sağlamak.
  4. Âlimler Yüksek Kurulu’nun olur verdiği bir ürünü kamuya sunarken belirli koşullara uyulmadığı fark edildiğinde, gerekli önlemlerin alınmasını önermek.
  5. maddede öngörülenlere ek olarak, katılım bankaları faaliyetlerinin bu bölümdeki koşullara uyumu konusunda kredi kurumları komitesine danışmak. Ardından Fas Merkez Başkanı tarafından tarafından çıkarılan genelgede belirtilen koşullar uyarınca Bank Al-Maghrib’e bir rapor sunmak zorundadırlar.

Bu maddelerin hepsi; sözleşmelerin, prosedürlerin ve anlaşmaların kullanımından sonraki kontrolün sağlanması amacıyla getirilmiştir. Bankacılık Kanun’u 63. maddesine göre katılım bankaları, her hesap yılının sonunda aynı Kanun’un 62. maddesinde atıfta bulunulan Âlimler Yüksek Kuruluna, faaliyet ve işlemlerinin Kurul’un çıkardığı fikirlere uygunluğu hakkında bir değerlendirme raporu sunmak durumundadırlar.

Al Maali Group İslami Finans Uzmanı Dr. Mohammad Karrat

Yorumlar (0)
Yorum yapabilmek için lütfen üye girişi yapınız!

Gelişmelerden Haberdar Olun

@