Pakistan'ın Sektörel Ve Akademik İslami Finans Görünümü

Pakistan İslam Cumhuriyeti 14 Ağustos 1947 tarihinde, ülkede İslami bir ekonomik sistem oluşturmak amacıyla kuruldu. 1 Temmuz 1948'de Pakistan'ın kurucusu Muhammed Ali Cinnah Pakistan Devlet Bankası'nın (Pakistan Merkez Bankası) açılışı sırasında yaptığı konuşmada, Pakistan’ın İslam'da eşitlik ve sosyal adalet kavramına dayalı bir ekonomik sistemi dünyaya sunması gerektiğini söyledi. Pakistan’da 1980’lerde İslami bankacılık uygulaması başlatılmış ancak ilgili paydaşların farkındalık ve hazırlık eksikliğinden dolayı başarısız olmuştur. İslami finans sektörü 2002 yılında Pakistan'da yeniden faaliyete geçmiştir ve o tarihten itibaren de yükseliştedir. Pakistan’da ikili bankacılık sistemi vardır: Konvansiyonel ve İslami. 2002 yılında, Pakistan Devlet Bankası (PDB), İslami Bankacılık departmanını kurmuş ve faaliyet göstermesi için ilk tam teşekküllü İslami banka olan Meezan Bank’a lisans vermiştir.

Şimdiyse, Pakistan'da beş tam teşekküllü İslami Banka ve 17 konvansiyonel bankanın İslami penceresi bulunuyor. Bunun yanı sıra tam teşekküllü beş tekafül firması, 37 mudaraba şirketi ve İslami yatırım fonu bulunuyor. Pakistan'daki bankacılık dışı finansal kurumlar, Pakistan Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SECP) tarafından düzenlenmektedir. Devlet Bankası İslami Bankacılık Bülteni’ne (İBB) göre; İslami bankacılık sektörünün aktif tarafında yüzde 17, mevduat tarafında ise yüzde 18,3 pazar payı bulunmaktadır [Aralık 2020]. Aktif büyümesinde geçen çeyreğe göre yüzde 2,1, mevduat tarafında ise çeyreklik büyüme yüzde 11,7 olmuştur.

Pakistan'daki İslami Bankacılık ürünleri ağırlıklı olarak mudaraba, müşareke, icare, murabaha, salam, istisna ve azalan müşarekeye dayanmaktadır

Pakistan'daki İslami Bankacılık ürünleri ağırlıklı olarak mudaraba, müşareke (ortaklıklar), icare (kira sözleşmeleri), murabaha (kâr üzerinden satış), salam, istisna ve azalan müşarekeye dayanmaktadır. Yıllarca süren sıkı çalışma, eğitim, öğrenim ve farkındalık sonrasında, İslami bankalar artık güçlüdür. Tekstil işletmeleri, enerji üretim şirketleri ve diğer hızlı tüketim ürünleri şirketleri dâhil olmak üzere kurumsal ve bireysel müşterilere hizmet vermektedir. İslami Bankalar, kendilerine ve bankacılık sektörüne fayda sağlayan yenilikçi ürünler üretti; örneğin: yalnızca CNIC (Ulusal Kimlik Kartı) hesabıyla açılabilen “Asaan Hesap” yani erişilebilir hesap. İslami bankacılık sektörünün rolü sadece İslami bankalar açısından değil bankacılık sektörü açısından da son derece etkili oldu.

Pakistan'ın akademisi, İslami Finans alanında da önemli bir rol oynadı ve bu özellikle Pakistan'ın üç farklı şehrinde PMB tarafından İslami finans alanında üç adet mükemmeliyet merkezi kurulduktan sonra daha da etkili oldu:

1) CEIF (İslami Finans Mükemmeliyet Merkezi) İşletme Enstitüsü, Karaçi

2) CEIF (İslami Finans Mükemmeliyet Merkezi), Lahore Üniversitesi İşletme Bilimleri (LUMS), Lahore

3) İslami Finans Mükemmeliyet Merkezi (CEIF), İşletme Bilimleri Enstitüsü (IMSciences), Peşaver

Pakistan'daki birçok üniversitede İslami Finans alanında dersler verilmektedir

Bu merkezlerin kurulmasındaki amaç; ileri sektörel araştırmalar ve akademik araştırmalar yapmak, farkındalık oluşturmak ve sadece Pakistan’da değil tüm dünyada İslami finans alanında eğitim ve danışmanlık hizmetleri vermektir. IBA-Karaçi, büyüyen bu sektöre insan sermayesi sağlamak üzere 2017 yılından bu yana İslami Bankacılık ve Finans yüksek lisans programı kurmuştur. Pakistan'daki birçok üniversitede İslami Finans alanında dersler verilmektedir. Bazı üniversitelerde İslami Finans alanında özel derece programları ve diplomalar bulunmaktadır. IBA-Karaçi, LUMS, IMSciences Peşvar, IBA Sukkur, COMSATS Lahor, UMT Lahor, International Islamic University İslamabat, Riphah International Üniversitesi gibi akademik kurumlar bunlara örnektir.

Ekonomide bir değişim söz konusu olduğunda muhtemelen en önemli paydaş Hükûmet’tir. Şimdiye kadar PMB’nin İslami bankacılığa reaksiyonu olumlu olmuş ancak Riasat e Madina gibi bir devlet kurulması için Pakistan Hükûmeti’nin konuya daha fazla ilgi ve önem göstermesi gerekmektedir.

Özetle, Pakistan'da İslami finans istikrarlı bir şekilde büyürken, İslami finans sektörü ile akademisyenler arasında uzun süreli ve güçlü bağlar kurulması gerekmektedir. Dolayısıyla akademisyenlerin sağladığı bilgiler, sektörün karşılaştığı sorunların çözülmesine yardımcı olabilir.

İçeriği Katılım Finans 26. sayısında görüntüleyebilirsiniz. (Pakistan'ın Sektörel Ve Akademik İslami Finans Görünümü)