Umman'ın İslami Finansta Muazzam Büyümesi

Umman, diğer ülkelerle özellikle İslami bankacılığın payı anlamında karşılaştırılacak olursa, 8 yıllık bir süre içinde muazzam bir büyüme kaydetti.

Ülke Panoraması 21.09.2021, 17:00 27.09.2021, 09:39
Umman'ın İslami Finansta Muazzam Büyümesi

Muzn İslami Bankacılık Ürün ve Bölüm Başkanı Suleman Muhammad Ali, Umman’da İslami finansın gelişimini Katılım Finans için kaleme aldı.

"İslami Bankacılık Düzenleme Çerçevesi (IBRF) tam teşekküllü İslami bankaların yanı sıra konvansiyonel bankaların da İslami bankacılık pencereleri kurmasına izin vermektedir."

Umman'da İslami Finans

Umman Sultanlığı, Arap Yarımadası'nın güneydoğu kesiminde stratejik alanda yer alan bir ülkedir. Kuzeyde Hürmüz Boğazı, Umman Denizi ve Arap Denizine bakan 3 bin 165 km'lik geniş bir sahil şeridi ile ülke, tarih boyunca Batı Asya, Levant ve Afrika'yı Güney Asya, Uzak Doğu ve Okyanusya'ya bağlayan önemli nakliye rotalarının bir parçası olmuştur. Umman'ın toplam nüfusu yaklaşık 5,2 milyondur.

Bölgedeki diğer ülkeler ve Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ile karşılaştırıldığında Umman, 2013 yılının başlarında ülkenin ilk İslami bankacılık penceresinin oluşturulması ile İslami finansa adım atan son ülkeydi. Buna rağmen, İslami bankacılığın 2020 sonunda aktif büyüklüğü açısından bankacılık sektörünün yüzde 14,3'lük payına ulaşmasıyla o zamandan bu yana eşi görülmemiş bir büyüme kaydetti. Bu durum, uzun yıllardır İslami bankacılığa sahip diğer ülkelerle özellikle İslami bankacılığın payı anlamında karşılaştırılacak olursa, sekiz yıllık bir süre içinde muazzam bir büyüme.

Düzenleyici Çereve ve Piyasa Dinamikleri 

Umman'daki İslami Bankacılık sektörü, Aralık 2012'de Umman Merkez Bankası (CBO) tarafından yayımlanan İslami Bankacılık Düzenleme Çerçevesi (IBRF) tarafından yönetilmektedir. Bu; lisanslama gerekliliklerini, şer’i yönetişim çerçevesini, sermaye yeterliliği ölçümlerini, risk yönetimini ve diğer yasal gereklilikleri içeren kapsamlı bir düzenleyici çerçevedir. Organizasyonel yapı açısından İslami bankacılık ile bağlanmak için IBRF tam teşekküllü İslami bankaların yanı sıra konvansiyonel bankaların da İslami bankacılık pencereleri kurmasına izin vermektedir.

Şu anda sektörde iki tam teşekküllü İslami banka ve beş konvansiyonel bankanın İslami bankacılık penceresi yer almaktadır. İki İslami banka, Bank Nizwa ve Bank Alizz'dir. Meethaq İslami Bankacılık, Sultanlığın en büyük bankası olan Bank Muscat'ın penceresidir. Diğer dört pencere; Muzn İslami Bankacılık, Maisarah İslami Bankacılık Hizmetleri, Sohar İslami ve Ahli İslami'dir.

İslami bankacılık pencere operasyonları, IBRF tarafından belirlenen şer’i gerekliliklere uygun olarak, kendi ayrı bilançoları, özel şubeleri, ön büro personeli, temel bankacılık sistemleri ve pazarlama faaliyetleri ile konvansiyonel ana kuruluşlarından bağımsız olarak yürütülmektedir. Bu durum; bazı ülkelerde konvansiyonel banka şubelerinde ortak pazarlama, satış ve İslami masa operasyonlarının tolere edildiği İslami pencere operasyonlarının tam tersidir. Bununla birlikte Umman'daki İslami bankacılık pencereleri, yerleşik prosedürlerden ve konvansiyonel ana kuruluşlarından gelen idari arka yüz desteğinden faydalanmaktadır.

Umman'daki İslami Finans görünümüne baktığımızda Takaful Umman ve Al Madina Takaful olmak üzere iki tam teşekküllü tekafül operatörler olduğunu görmekteyiz. İslami bankacılık sektörü, ülkedeki tekafül ürünlerine olan talebin ana itici gücüdür. Tekafül sektörü, Umman Sermaye Piyasası Kurulu (CMA) tarafından düzenlenmektedir.

Şer'i Yönetim

Şer’i uyum, İslami bankacılık endüstrisinin belirleyici faktörüdür. Bu bağlamda Umman’da, Merkez Bankası (CBO)'nın Yüksek Şeriat Denetleme Otoritesi tarafından sektörün denetlendiği sağlam bir Şer’i yönetişim mekanizması izlenmektedir. Buna ek olarak İslami bankaların ve pencerelerin, Fıkıh-ül Muamalat'ta uzmanlığa sahip en az üç nitelikli şer’i âlimden oluşan kendi Şer’i Denetleme Kurulu'na sahip olmaları gerekmektedir. Şer’i Denetleme Kurulu'nun günlük meselelerde şer’i uyumluluğu sağlama işlevini yerine getirmesine yardımcı olmak için İslami bankalar, operasyonel şer’i uyumluluğu sağlama konusunda iki yönlü sorumluluğu olan ve üç ayda bir şer’i denetimleri yürüten İç Şer’i İncelemecisi başkanlığında iyi yapılandırılmış bir Şer’i uyum departmanı işletmektedir. İç Şer’i İncelemecisi doğrudan Şer’i Denetleme Kurulu'na rapor verir.

Ürün Görünümü

Taverruk veya emtia murabaha işlemleri; dünya çapında İslami bankalar tarafından yaygın olarak kullanılmasına rağmen, yapılan düzenlemeye göre Umman'daki İslami bankalar tarafından herhangi bir finansman şekli için kullanılmasına izin verilmemektedir. Bu; İslami bankaları ve pencereleri, pazarın ihtiyaçlarını karşılayan ürünler ve finansman çözümleri geliştirmek için yenilikçi yapılar geliştirmeye yöneltti. Umman'daki kurumsal ve bireysel pazarlara şer’i uyumlu finansman çözümleri sağlamak için İslami bankacılık sektörü tarafından tablodaki ürünler ve yöntemler kullanılmaktadır.

Sorunlar ve Zorluklar 

Kısa vadeli likiditeyi yönetmek çoğu İslami bankanın karşılaştığı evrensel bir sorundur ve Umman'daki İslami bankacılık sektörü de bu konuda farklı değildir. İslami bankalar kısa vadeli fazla likiditelerini konvansiyonel bankalarla kullanamadıklarından, teverruküzerindeki kısıtlamalar gibi faktörler bu sorunu daha da ağırlaştırmaktadır.

Ek olarak, İslami bankalar ve pencerelerin ilk yıllarında olmaları nedeniyle, çok daha büyük konvansiyonel bankalarla karşılaştırıldığında düşük maliyetli, iyi çeşitlendirilmiş bireysel finansman tabanı oluşturamadılar ve bu nedenle büyük şirketler ile kurumlardan gelen toptan finansman kaynaklarına güvenmek zorunda kaldılar. Bu durum kâr paylarını olumsuz etkilemekle birlikte mevduat tarafında yoğunlaşma riskini de artırmaktadır.Kısa vadeli sukuk ve likidite yönetimi araçlarının bulunmaması, İslami bankaların aktif-pasif uyumsuzluğunu verimli bir şekilde yönetme yeteneklerini sınırlandırmaktadır. Sukuk enstrümanlarının az bulunması, çoğu kurumun yatırım için mevcut sınırlı sukuku satın alıp elinde tutmayı tercih etmesi, çok sınırlı bir ikincil piyasa faaliyetine yol açmıştır. Bu sorunu çözmek için, sektör katılımcılarının daha kısa vade araçlarını yapılandırmaları ve tanıtmaları için acil ihtiyaç vardır.

Genç ve artan nüfusuyla konut finansmanı sektörünün zamanla daha fazla talep görmesi bekleniyor. Ancak İslami bankacılık sektörünün konut finansmanı varlık oranına ulaşmasıyla birlikte piyasa fırsatı kısıtlanacak ve ileriye dönük olarak mevcut likidite sınırlı olacaktır. Bunun için geçerli bir çözüm, İslami ikincil ipotek piyasası menkul kıymetleştirmesi olabilir. Bu, çeşitli vadelerde sukuk ihracını mümkün kılacak ve böylece endüstrinin kısa vadeli likidite ihtiyaçlarını yönetmesine de yardımcı olacaktır.

Türk Katılım Bankacılığı Sektörü 

Küresel kredi derecelendirme kuruluşu Moody's güncel bir raporunda Türkiye ve Umman'ı en hızlı büyüyen İslami finans pazarları olarak derecelendirdi. Türkiye katılım bankacılığı sektörünün 2020 yılsonu itibarıyla toplam bankacılık sektörü aktifleri içindeki payı yüzde 7,2 olarak gerçekleşti. Büyük bir Müslüman nüfus, hükümetin ve diğer paydaşların ilgisi ve fintek gelişmeleri ile Türkiye'de katılım bankacılığı sektörünün hızlı büyümesi için büyük bir potansiyel mevcuttur. Bazı tahminler 2025 yılına kadar iki katına çıkmasını bekliyor. Ancak bu potansiyele ulaşmak için aşağıdaki faktörler çok önemli olacaktır:

İslami finans hakkında farkındalık: Çoğunluğu Müslüman olan ülkelerde müşteri tabanı arasında İslami finans ile ilgili şüpheler, sorular ve netlik olmaması, endüstrinin büyümesi için her zaman büyük bir engel olmuştur. Bunların giderilmesi için ülkenin farklı bölgelerindeki ve ekonomik merkezlerindeki şer’i âlimlerini ve yerel imamları içeren farkındalık sağlayan atölye çalışmaları, seminerler vb. organizasyonlar olabilir.

İslami finans eğitimi: Yeterli düzeyde kalifiye personel bulunmadan hiçbir sektör büyüyemez. Bu durum İslami bankalar söz konusu olduğunda, şube ağlarını genişletmede ve piyasa ihtiyaçlarını karşılamak için etkili ürünler geliştirmede önemli bir engel olabilir. Bu nedenle lise ve üniversite düzeyinde İslami finansla ilgili eğitimlere ihtiyaç duyulmaktadır.

Piyasada rekabetçi ürünler geliştirmek: İslami bankaların şer’i uyumluluğu sağlarken aynı zamanda piyasada rekabetçi olan ve müşterilerin farklı ihtiyaçlarını karşılayan ürünler geliştirmesi gerekir. Şer’i uyumlu rekabetçi ürünler geliştirmek, İslami bankaların eksiksiz bir ürün paketi geliştirmesini ve müşterilerinin konvansiyonel bankalara geçmemesini sağlayacaktır.

MKOBİ (Mikro, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler) segmentinin hedeflenmesi: Türkiye ekonomisinde; çok sayıda orta ve küçük ölçekli sanayi, iş ve tarım birimi bulunmaktadır. Bunlar, tüm ülkeler tarafından gelecek için önemli büyüme motorları olarak kabul edilmektedir. İkincisi, bu kuruluşlar daha çok şer’i konularla ilgili olma eğilimindedir ve operasyonları daha kolay özelleştirilmiş İslami ürünler geliştirmek için bir fırsat sağlar.

İslami fintek: Teknolojinin gelişen doğası; kitle finansmanı, P2P finansmanı vb. kavramları finansmana erişmenin ekonomik ve verimli bir yolu haline getirdi. Aynı zamanda fintek uygulamaları, katılım bankacılığı sektörüne geleneksel fiziki şubelere yapılan ağır yatırımlara gerek kalmadan müşteri tabanına ulaşma ve hızla genişletme fırsatı sunmaktadır.

İçeriği Katılım Finans 27. sayısında görüntüleyebilirsiniz.  

Yorumlar (0)
Yorum yapabilmek için lütfen üye girişi yapınız!

Gelişmelerden Haberdar Olun

@