Türk Katılım Bankacılığı Sektöründe Dijitalleşmede Öne Çıkanlar

Önemli bazı negatif rüzgarlara rağmen, küresel İslami finans sektörü varlık büyüklüğünü önceki yıla göre %11 artırarak 4,5 trilyon ABD dolarına çıkarmıştı. Son on yılda sektör %163 civarında global olarak büyüdü. Sektörün büyümeye devam etmesi ve varlıkların 2027 yılına kadar 6,7 trilyon ABD dolarına ulaşacağı tahmin ediliyor.

Ülkemizde, katılım bankacılığının genel bankacılık içindeki payı Kasım 2023 itibariyle %8,63 civarındadır ve önceki yıllara göre sürekli artış gösteriyor. 2017 yılında bu oran %5 civarındaydı.

Aktiflerin oransal olarak gelişmesi bu yönde iken toplanan fonlarda ise genel sektör payı %10,07’den %9,99’a inmiş ve fakat rakamsal olarak 907 milyar TL’den 1,4 trilyon TL’ye yükselmiştir. Diğer taraftan, kullandırılan fonların genel sektör içindeki payı aynı kalırken (~%7,62) rakamsal olarak önceki yılki 537 milyon TL’den 838 milyon TL’ye yükselmiştir.

Teknolojinin hayatımızın her alanına daha çok girmesi ile internet ve mobil kanalların finansal tüketiciler tarafından çok daha yoğun kullanıldığını görüyoruz. Bilhassa mobil bankacılık, sadece konvansiyonel değil katılım bankacılığında da birincil kanal haline gelmektedir.

Katılım bankacılığında aktif dijital müşteri sayısı 2023 Eylül ayı itibariyle 5.2 milyon müşteriye, toplam işlem sayısı ise 4.4 trilyon TL ve toplam işlem sayısı ise aynı dönemde 118.8 milyon adete ulaşmıştır. Sadece mobil bankacılık kullananların oranı %88.86 iken sadece internet bankacılığını kullananların oranı ise %3.73’de kalmıştır. Her iki kanalı kullananların oranı ise buna göre %7.41’tir.

Müşterilerin finansal hizmetlere dijital kanallardan ulaşabilmesi için teknolojik alt yapı yatırımlarını artırmak, kurumların ortak hedefi haline gelmiştir. Güncel teknolojiler kullanılarak uzaktan erişim yoluyla müşteri edinimine yönelik teknolojik ve hukuki altyapı bankalar tarafından hazırlanarak faaliyete geçirilmiş ve müşteri portföylerinin gelişimine ve hizmet verimliliğine önemli bir ivme kazandırılmıştır.

Katılım bankaları, dijital donanımları ve organizasyonel hazırlıkları ile uzaktan müşteri edinme ihtimalini çok verimli bir açılım olarak değerlendirmiş ve uygulamanın başladığı günden bu yana bu kanaldan kayıt altına aldıkları müşteri sayısını sürekli artırmayı başarmışlardır. Son bir yılda yaklaşık 1,7 milyon yeni başvuru ile bu kanaldan 700 bin müşteri edinimi sağlanmıştır.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), yayımladığı Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ve Hizmet Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik kapsamında, 2023 yılının Mart ayında iki dijital banka T.O.M Bank ve Hayat Finans, katılım bankacılığı sektörüne dahil olmuştur.  

Yeni katılım bankalarının sisteme dahil edilmesiyle Türk bankacılık sektöründeki katılım bankalarının pazar payının artması öngörülmektedir.  Diğer yandan artışın, ürün ve hizmet çeşitliliğinin yanı sıra müşteriler ve dağıtım kanalları açısından finansal kapsayıcılığı da artırması beklenmektedir.

2023 yılında Dubai Islamic Bank, TOM Dijital Katılım Bankası'nı da içeren TOM Şirketler Grubu'nun azınlık hissedarı oldu. TOM Şirketler Grubu, TOM Katılım Bankası, TOM Pay Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri ve TOM Finansman iştiraklerinden oluşuyor. Şirketin değerlemesinin yaklaşık 600 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor. Dubai Islamic Bank, TOM Şirketler Grubu'nun yüzde 20'sine sahip olmakta ve hisselerini 12 ay içinde yüzde 25'e çıkarmayı planlamaktadır.

Katılım bankalarının dijital imkanları en iyi şekilde kullanması ve açık bankacılık uygulamalarının yaygınlaşması da sektörün gelişiminde önemli bir etkendir. Açık Bankacılık ulusal platformunda hali hazırda üretim ortamında bulunan hesap hizmeti sağlayıcı (AISP – Account Information Service Provider) 16 bankanın üçü katılım bankalarıdır, bunlar; Albaraka Türk Katılım Bankası, Kuveyt Türk Katılım Bankası ve Ziraat Katılım Bankası’dır. Öte yandan, yetkili ödeme sistemi (PISP – Payment Initiation Service Provider) statüsünde olan 15 bankanın ikisi ise; Albaraka Türk Katılım Bankası ve Kuveyt Türk Katılım Bankası’dır.

Sürekli gelişen finansal teknolojilerin ve ortaya çıkan yenilikçi iş modellerinin ülkemizde de finansal girişimlerin artmasını ve yaygınlaşmasını teşvik etmesiyle, Türkiye'de Fintek ekosistemi her geçen yıl büyümektedir.

Aralık 2023 itibarıyla toplam Fintek girişimi 803’e ulaşmış, üstelik bunun 262 adeti ödemeler alanında faaliyet göstermektedir. TCMB’den faaliyet izni alarak pazara giriş yapan yeni kuruluşlar ile birlikte, lisanslı ödeme ve elektronik para kuruluşu sayısı ise 79 olmuştur.

Ülkemiz İslami finans ekosistemi, farklı dikeylerde yeni oyuncuların ve girişimlerin pazara girmesi ile globalden gelen girişimler sayesinde giderek genişlemekte, farklı iş modelleriyle çeşitlenmekte ve yaygınlaşmaktadır.