03.11.2021, 16:32

Türkiye'de Şer'î Yönetim Konusunda Merkezî Danışma Kurulu'nun Rolü

Fatma Çınar

İslami bankacılık veya katılım bankacılığı uygulamaları Türkiye'de 1980'li yıllarda başlamıştır. Katılım bankaları, kendi kurumlarında bulunan ve istihdam ettikleri personel ile birlikte faaliyet gösteren danışma/Şer'î kurullara sahipti. Bu kurulların kararları yalnızca bünyesinde bulundukları kurumlar için bağlayıcı idi.

Farklı niteliğe sahip kararların müşteriler arasında kafa karışıklığına yol açması nedeniyle standartların uygulanmasında bir birlik sağlanamadı. Bir Şer'î yönetim çerçevesine duyulan ihtiyaç göz önünde bulundurularak, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun girişimiyle 2018 yılının başlarında Türkiye'de Merkezî Danışma Kurulu kurulmuştur.

Danışma Kurulu, idari ve bilimsel faaliyetlerini Türkiye Katılım Bankaları Birliği yönetim kurulu tarafından kabul edilen 2018 tarihli Danışma Kurulu Oluşumu, Görevi, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ ve 2018 tarihli Danışma Kurulu Çalışma Usul ve Esasları Hakkında İç Yönerge doğrultusunda yürütür.

Danışma kurulunun temel amacı, Türkiye'de katılım finansmanı alanında yapılan işlemlere ilişkin standartları belirlemektir.

AAOIFI webinar programında "Türkiye'de Katılm Finansmanı Düzenleme Çerçevesi ve AAOIFI Standartları" gündeminde Prof. Hasan Hacak tarafından yapılan açıklamaya göre, kurulun standartları belirlemedeki genel metodolojisi bir denge kurmaya çalışmaktır.

Terazinin bir tarafında sektörün zarûretlerinin karşılanmaması ve engellenmemesi ilkesi yer alırken, diğer tarafında ise İslami finansın özgünlüğünü koruma ilkesi sonucu kötü bir taklit ortaya çıkarılmaması gereksinimine yönelik endişeler mevcuttur.

Danışma kurulu, katılım bankacılığının mesleki ilke ve standartlarını belirlemekte, kuruluşundan bu yana sektöre yönelik kararlar almaya ve standartlar hazırlamaya devam etmektedir. Ayrıca, katılım bankaları ve birtakım kamu kurum ve kuruluşlarının TKBB aracılığıyla ilettikleri talep/sorular kapsamında görüş de bildirmektedir.

Danışma kurulu anlık olarak web sitesinde şu hususlara ilişkin üç standart yayınlamıştır: Pay Senetleri, Teverruk ve Murâbaha. 2021-22 döneminde yayımlanması planlanan standartlar ise şu şekildedir: Teminat (Kefâlet) Mudârebe, Müşâreke ve Wakala (Vekâlet).

Danışma kurulu, düzenli olarak yapılan kurul toplantılarının yanı sıra, paydaşlar ile işbirliği içerisinde yürütülen faaliyetlere katılmak
üzere akademi ve sektör uygulayıcılarını her yıl bir araya getiren çalıştaylar düzenlemektedir.

Son olarak, Şer'î yönetim, yani Türkiye'de faaliyet gösteren kurumların ve personelinin katılım bankacılığı ilke ve standartlarını uyumu özellikle üzerinde durulan bir husustur. Merkezî Danışma Kurulu standartlarının doğru anlaşılması ve banka personelinin Şer'î yönetim kuralları konusunda yeterli donanıma sahip olması oldukça önemlidir.

Bu kapsamda TKBB ve Marmara Üniversitesi İslam Ekonomisi ve Finansı Enstitüsü, sektörün insan kaynağı gelişimine katkı sağlayacak ve faaliyetleri standart hâle getirecek bir sertifika programı yürütmektedir. 2020 yılında uygulanmaya başlanan sertifika programı, katılım bankaları ve ilgili kamu kurumu personeli ile 2021 yılında tekrar gerçekleştirilmiştir.