06.04.2022, 16:36

Endonezya Bankacılık Sistemi

Endonezya, dünyanın en büyük Müslüman nüfusuna sahip ülkesi olarak İslami bankacılık konusunda önemli bir kapasiteye sahiptir. Bu kapasitenin artmasını destekleyecek finansal ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi için de kayda değer bir potansiyel teşkil etmektedir. Ülkeler İslami bankacılık hizmetlerinin uygulanma biçimine göre ele alındığında genel anlamda iki gruba ayrılmaktadır. Birinci grup ülkelerde tüm finansal sistem, İslami finans ilkelerine göre çalışır ve konvansiyonel finans yasaklanmıştır. İkinci grup ülkelerde ise dual finansal yapı söz konusudur. Endonezya, ülkede dual bankacılığın faaliyet göstermesi sebebiyle ikinci grupta yer almaktadır. Bu anlamda, ülkede İslami bankacılığın toplam değeri 37,7 milyar dolara (2020) tekabül etmektedir. Ülkedeki İslami Bankacılık Sistemi Bank Indonesia (Merkez Bankası, 1953) ile birlikte 2012’de Endonezya Hükûmeti tarafından kurulan Finansal Hizmetler Kurulu (OJK) tarafından düzenlenmektedir. Bununla birlikte Endonezya Ulema Konseyi Ulusal Şer'i Kurulu ise belirli İslami ürünler ve işlemler hakkında fetvalar yayınlamaktadır.

Ülkede İslami bankacılık sektörü; 14’ü tam teşekküllü banka, 34’ü pencere, 196’sı bölgesel banka ve 33'ü mikro vakıf bankası olacak şekilde dağılım göstermektedir. 2018 yılında alınan bir karar gereği ise İslami pencereler ülke çapında 2023 yılına kadar bağımsız İslami bankalara dönüştürülecektir. Ayrıca, Endonezya'da faaliyet gösteren 12 tekafül ve bir retekafül şirketi, 47 tekafül penceresi ve iki retekafül penceresi bulunmaktadır. İslami bankacılık pencerelerinde olduğu gibi, tekafül pencerelerinin de 2023 yılına kadar bağımsız tekafül kuruluşlarına dönüştürülmesi hedeflenmektedir. Bunun yanı sıra, Endonezya, İslami bankacılığın gelişimini hızlandırmak için bir dizi girişimlerde bulunmaktadır. Örneğin, Endonezya Devlet Başkanı Joko Widodo'nun başkanlığında Ulusal Şer'i Ekonomi ve Finans Komitesi tarafından 2019-24 İslami Ekonomi Master Planı (MEKSI) hazırlanmıştır. Plan doğrultusunda, sektördeki lisans verme yetkisinin ve düzenleyici/denetleyici araçların güçlendirilmesi istenmektedir. Ayrıca, Endonezya'da OJK tarafından Şubat 2021'de 2020–25 İslami Bankacılığı Geliştirme Yol Haritası da ortaya konmuştur. Bu harita helal ürünler, İslami finans, SMEs sektörü ve dijital ekonominin güçlendirilmesi gibi temel hedefler doğrultusunda hazırlanmıştır.

Endonezya’da Şubat 2021’de devlete ait Bank BRI Syariah, BNI Syariah, Bank Mandiri Syariah isimli üç İslami bankanın birleşmesiyle Bank Syariah Indonesia oluşturulmuştur. Bu oluşum, bankayı toplam varlıkları ile (214,6 trilyon IDR/15,04 milyar dolar, 2021 sonunda) Endonezya’nın en büyük İslami bankası ve 7’nci büyük bankası hâline getirmiştir. Ülkede ayrıca Endonezya Katılım Bankaları Birliği (ASBISINDO) faaliyet göstermektedir. ASBISINDO, ülkedeki İslami bankalar arasında iletişiminin merkezidir. Çeşitli sektörlerle iş birliği kapsamında İslami finans okuryazarlığının arttırılmasını hedeflemektedir. Ayrıca Bölgesel İslami Bankalar’ın (BPRS) güçlendirilmesi amacıyla düzenleyici görev üstlenmektedir. İslami ekonominin göstergelerini ortaya koyan yedi sektöre (İslami finans, helal gıda, helal medya, muhafazakâr moda, helal turizm, helal ecza ve helal kozmetik) bakıldığında 4,300 trilyon IDR’lık Endonezya’daki toplam İslami ekonomi içerisinde İslami finans, 1,438 trilyon IDR ile en büyük paya sahiptir. Ancak, Endonezya'da İslami bankacılık pazar nüfuzunun yüzde 6,48 ile Orta Doğu ülkelerinden ve hatta Asya ülkelerinden geride kaldığını görmekteyiz. Yine de 2018 ile Temmuz 2021 arasındaki döneme bakıldığında Endonezya’da İslami bankacılığın esnek bir finansal performans gösterdiği görülmektedir. Finansal okuryazarlık oranına baktığımızda ise 2016 yılında konvansiyonel bankalarda yüzde 29,7 okuryazarlık oranının 2019 yılında yüzde 38’e yükseldiğini; İslami bankacılıkta ise 2016 yılında yüzde 8,1 iken 2019 yılında yüzde 8,9 olarak ufak bir artış kaydettiğini görüyoruz. Kapsayıcılık oranına baktığımızda; 2016 yılında konvansiyonel bankacılık yüzde 67,8 oranında iken; 2019 yılında yüzde 76,2’e yükselmiş; İslami bankacılıkta ise 2016 yılında yüzde 11,1 iken 2019 yılında yüzde 19,1’e yükselmiştir. Sağlanan finansal hizmetlerin ülke nüfusuna oranına baktığımızda İslami finans hizmetlerinin 1/133.038, konvansiyonel bankacılık hizmetlerinin 1/9.769 oranında olduğu görülmektedir.

Bilgi teknolojisi (IT) ile dijitalleşme göstergelerine baktığımızda ise İslami bankaların konvansiyonel bankalar kadar güçlü bir altyapıya sahip olmadığı ve henüz ideal bir ekonomik ölçeğe ulaşmadığı görülmektedir. Ancak Endonezya, MEKSI planı kapsamında 2019 yılında üç İslami fintek girişimi başlatmıştır. Bu kapsamda bölgesel İslami bankaların takas bankaları olarak kullanılmasına hizmet edecek LinkAja Syariah isimli bir dijital ödeme sistemi geliştirilmiştir. Bunun yanı sıra dijital zekât ödeme sistemi ve İslami kooperatifler için merkezi bir dijital platform oluşturulmuştur.

Dilek Sülün

TKBB Uluslararası İlişkiler Uzman Yardımcısı

Yorumlar (0)
Yorum yapabilmek için lütfen üye girişi yapınız!

Gelişmelerden Haberdar Olun

@