06.04.2022, 15:34

İslami Fintekin Büyümesinde Karşılaşılan Zorluklar

Finansal teknoloji (fintek) finans sektörünü altüst etmiştir. Fintek girişimlerinin sayısı ve boyutu, son yıllarda fintek çözümlerine yönelik artan talebi karşılamak için katlanarak artmış ve Şer’i uyumlu fintek çözümleri de bu artışa dahil olmuştur. Ayrıca COVID-19, tüm sektörlerde dijitalleşmeyi hızlandırarak fintek çözümlerini ve teknoloji girişimlerini güçlendirmiştir. Girişimcilerin bu fırsatı fark ederek Şer’i uyumlu fintek çözümleri sunmaya başlamasıyla neredeyse tüm bölgelerde artan sayıda İslami fintek girişimi olmuştur. İslami fintek girişimlerinin tahmini sayısı 240'ı aşmış ve 60'tan fazla ülkede müşterilere hizmet vermektedir. Alternatif finans, sermaye piyasaları, dijital varlıklar, ödemeler, fon toplama, mevduat ve borç verme, varlık yönetimi, tekafül/sosyal finans dahil olmak üzere birçok fintek düzleminde Şer’i uyumlu çözümler sunulmaktadır. Ancak İslami fintekin potansiyeli çok daha yüksek. Bu potansiyele ulaşmak için kapsamlı bir İslami fintech startup ekosistemine sahip olmak gerekmektedir. Bu ekosistem her yıl gelişirken, üç hususa özel önem verilmesi ve daha fazla iyileştirme yapılmasına ihtiyaç var. Bu hususlar; Şer’i uyumlu finansmanın mevcudiyeti, Şer’i yönetişim çerçevesi dahil olmak üzere uygun düzenlemeler ve nitelikli insan sermayesidir.

Fintek girişimlerinin büyüme motoru devasa fonlar/yatırımlarla beslenirken, mevcut fonların çoğu geleneksel fonlardır ve Şer’i uyumlu olmayabilirler. İslami fintek girişimleri büyümek için finansmana ihtiyaç duymaktadır. Hâlihazırda, Şer’i uyumlu fonların varlığı sınırlı ve İslami finteke ayrılmış hiçbir VC (risk sermayesi) bulunmamaktadır. İslami fintek girişimlerine yatırım yapmak için özel Şer’i uyumlu fon oluşturmak; İslami fintek ile helal iş girişimlerinin büyümesini hızlandırmak ve geleneksel olanlarla arasındaki farkı yakalamak için bu aşamada çok önemlidir. Öte yandan, düzenleyicilerin İslami fintek çözümlerinin özel niteliğine daha fazla dikkat etmesi gerekmektedir. Şeriat'ta salt para ödünç verme yoluyla kâr elde etmek yasak olduğu için, ister geleneksel ister teknoloji temelli olsun İslami finans çözümleri, kârı meşrulaştırmak için varlıkların alım ve satım sözleşmeleri aracılığıyla ek süreçler içermektedir. Aynı zamanda muşaraka ve mudarebe gibi hisse bazlı sözleşmeler yoluyla risk paylaşımını teşvik etmeyi de amaçlamaktadır. Ana düzenleyici çerçeve, faizi vergiden düşülebilir bir gider olarak sınıflandırmakta ve faiz ödemelerinde bir koruma sağlamaktadır. Bu durum İslami finans araçlarını dezavantajlı duruma sokmaktadır. Konvansiyonel ve İslami çözümler için eşit bir rekabet alanı sağlamak amacıyla faiz ödemelerinde vergi korumasının kaldırılmasına ihtiyaç vardır. Ayrıca düzenleyicilerin İslami finteck girişimlerine Şer’i yönetişim çerçevesi sağlamaları beklenmektedir. Düzenleyicilerin çoğu İslami bankacılık ve İslami sermaye piyasaları için böyle bir çerçeve geliştirirken, İslami fintekler için düzenlemeler hâlâ çok sınırlıdır. İslami Finteklerin İslami bankalar tarafından benimsenen aynı ilkelere dayalı olarak çalıştığı söylenebilir. Dolayısıyla aynı Şer’i yönetişim çerçeveleri uygulanabilir. Bununla birlikte fintek girişimleri büyüklük, olgunluk seviyeleri ve maliyet yapısı gibi çeşitli yönlerden farklılık göstermektedir. Örneğin, İslami fintek girişimlerinin İslami bankalara benzer bir Şer’i komiteye sahip olmasını şart koşmak, girişimlere ağır maliyetler getirecektir ve İslami fintek sektörünün gelişimini engelleyecektir. Bu nedenle İslamifintekler, dinamik ve uygun maliyetli olan ancak aynı zamanda ürünlerin Şer’i uyumluluğu ile piyasanın güvenini sağlamak için yeterli önlemleri sağlayan farklı bir Şer’i yönetişim çerçevesi gerektirmektedir. Şer’i hususlarda taviz verilmeyecektir. Yalnızca düzenleyici kurumun değil, aynı zamanda akademik kurumların ve insan sermayesi geliştirme kurumlarının da gerekli insan kaynağını üretme çabalarının olması gerekmektedir. İslami fintekin büyümesi, teknolojiyi ve Şer’i kuralları derinlemesine anlayabilen yüksek yetenekli Şer’i alimler ve uzmanlar gerektirmektedir. Fintekler üzerinde çalışan Müslüman girişimciler Şeriat’ı kanıt olarak kullanacaklardır. Ayrıca Müslüman toplumun ihtiyaçlarına uygun çözümler geliştirmek için iş zekasına ve doğru girişimcilik zihniyetine sahip olacaklardır. Bu; eğitim kurumlarının iş kuluçka merkezleri, hızlandırıcı programlar ve destekleyici kurumlar için gerekli yetenekleri sağlamaları için bir fırsattır.

Özetle, uyumlu düzenlemeler ve Şer’i yönetişim çerçevesinin varlığı, nitelikli yetenekler ve İslami fintek girişimlerine bağlı Şer’i uyumlu fonlarla desteklendiği sürece İslami fintek girişimlerinin önemli ölçüde büyüme potansiyeli vardır. 

Dr. Kinan Salim, Dr. Moutaz Abujaib

Yorumlar (0)
Yorum yapabilmek için lütfen üye girişi yapınız!

Gelişmelerden Haberdar Olun

@