FinTek Tarihi Ve Türk Bankacılık Sektöründeki Yeri
Bir önceki yazımızda FinTek ve İslami FinTek kavramını açıklamaya çalışmıştık. Bu haftaki yazımızda ise okuyucularımızın önerisi üzerine İslami FinTek kavramını detaylandırmadan önce FinTek ekosistemine, tarihsel gelişimine ve Türk Bankacılık sektöründeki yerine kısaca değineceğiz. Özellikle finansal teknolojiler hayatımıza şu tarihte girmiştir diyemiyoruz. Fakat bir sınıflandırma ve kronolojik bir yapıdan bahsetmek için FinTek tarihini 3 kısıma ayırıyoruz. Finansal ürün ve hizmetlerin teknoloji ile bütünleşmesini FinTek 1.0, FinTek 2.0 ve FinTek 3.0 olmak üzere üç aşamada inceliyoruz.
FinTek 1.0
Manuel uygulamaların finans alanda kullanıldığı ve dijital uygulamalara geçiş sürecini içeren ilk dönem literatürde 1866-1967 yıllarını kapsamaktadır. Bu dönemde 1. Dünya Savaşı’ndan sonra iletişim ve teknoloji alt yapısının kurulması ile ödeme sistemlerinin hızlı olarak yaygınlaşması en önemli gelişme olarak öne çıkmaktadır.
FinTek 2.0
1967-2008 yılları arasını kapsayan dönemde ise 1967’den itibaren iletişim ve ticari işlemlerde kullanılan teknolojilerin dijitalleşmesi ile finansal hizmetler sektöründe sunulan ürün ve hizmetler de dijitalleşmeye başlamıştır. Özellikle internet Bankacılığı uygulamalarının, kredi kartının ve ATM’lerin sektöre kazandırılması bu dönemde yaşanan en önemli gelişmeler olarak öne çıkmaktadır. Kredi kartlarının ve ATM’lerin ortaya çıkışı, finans ve teknoloji arasındaki ilişkiyi ortaya koyan en önemli gelişme olarak kabul edilmektedir. Bu gelişme ile birlikte finansal hizmet sektörünün dijitalleşmesi yönündeki ilk adım atılmıştır.
FinTek 3.0
3. dönem ise 2008 ve sonrasını kapsamaktadır ve bu dönemdeki en önemli gelişme ise FinTek’leri etkileyen en önemli gelişme olan 2008 yılında yaşanan Küresel Ekonomik Kriz olmuştur. Finansal teknolojiler kriz ile birlikte maliyetleri azaltma, daha fazla şeffaflık sağlama, sektördeki aracıları ve en önemlisi finansal bilgilere erişimi sağlama noktasında sağladığı fırsatlar ile bu dönemde öne çıkmışlardır. Tam bu dönemde bazı girişimciler finansal hizmetler ve teknolojiyi birleştirerek sektördeki fırsatı görmüş ve maliyetler ile fiyatları azaltarak piyasaya girmişlerdir. Finansal teknolojiler kriz etrafında oluşmaya ve olgunlaşmaya başlamış ve son 10 yıl içerisinde hızlı bir büyüme kaydetmiştir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte bilginin daha etkin kullanılması sonucu son 10 yılda birçok yenilikçi finansal ürünün ortaya çıkmasını sağlamıştır.
FinTek Ekosistemi
FinTek alanında çokça kullanılan ekosistem terimi, biyolojideki kullanılan anlamı gibi sistemlere benzer şekilde, içerideki yönetim şekline odaklanmaktadır. Biyoloji alanındaki ekosistem, canlı organizmaların hayatta kaldığı ortam ve yönetim sistemini ifade ederken, bu sürekliliği koruyan sistemler ve oyuncular arasındaki karşılıklı ilişkileri ve doğal çevreyi karşımıza çıkarır. Bu sistemde yapı çeşitli dengeler üzerine kuruludur ve birbirleri ile karşılıklı yakın etkilişimler ile faaliyet göstermektedir. Dolayısı ile bu ekosistemde yaşanan en ufak olumsuzluk tüm ekosistemi etkilemektedir. Bu durumdan yola çıkarak finans ekosisteminin de aslında bu yapıya benzer bir yapı oluşturduğunu ifade edebiliriz. Bu durumu somutlaştırmak gerekirse, işletmeler birer canlı organizma olarak kabul edilirken, işletmelerin çevreleri ise bir ekosistem olarak düzen içinde yerini almaktadır. Bu kısımda ortaya konmak istenen ise FinTek ekosisteminin teknik anlamda anlaşılmasını sağlamak, ekosistemin yapısının neler olduğu, hayatta kalması için nelere ihtiyaç duyduğunu ve hangi aktörlerin bu sistem içerisinde yer aldığını aktarmaktır.
Ekosistemi oluşturan paydaşlar aşağıdaki başlıklarla sıralanabilir:
• Devlet ve hayata geçirmiş olduğu politikalar,
• Düzenleyici denetleyici kurumlar ve bu kurumların uygulamaya geçirdikleri yasal düzenlemeler,
• Finansal yapılar ve kuruluşlar
• Melek yatırımcılar
• Tüketiciler (Kullanıcılar)
• Girişimciler (Teknoloji şirketleri)
• Yeni teknolojik gelişmeler ve altyapı yatırımları
• Yetenekli ve alanında uzman deneyim sahibi işgücü
• Üniversite ve Sivil Toplum Kuruluşları
• Kuluçka merkezleri
• Organizasyonel çalışmalar yapan kulüp, vakıf ve kuruluşlardır.
Yukarıdaki listede bulunan üç paydaş FinTek ekosisteminin temel yapı taşını oluşturmakta ve üç temel oyuncu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunlar devlet, finansal kurumlar ve finansal teknoloji girişimcileridir.
Türk Bankacılık Sektöründeki Yeri
Finansal teknolojiler, dünya çapında hızla büyümeye devam ettiği gibi ülkemizde de büyümeye devam etmektedir. Teknolojideki alışılmışın dışındaki gelişmeler ve sunulan finans hizmetlerinin kalite ve çeşitliliği, değişen müşteri ihtiyaçları FinTek ekosisteminin oluşmasını sağlamıştır. Kazandırılan bu yeni boyuta ülkemizde de kurumlar seyirci kalmamış ve FinTek’lerin finans dünyasına sağlayacakları katkıların farkına varmışlardır. Özellikle 2015 yılından itibaren ülkemizde FinTek ekosistemi olgunlaşmaya başlamıştır. Bu alanda yapılan girişimler, yeni iş modellemeleri, kurumsal iş birlikleri, kuluçka ve eğitim merkezleri, yatırımlar, ülkemizdeki FinTek ekosistemini oluşturmaktadır. Coğrafi ve konjonktürel konumumuz, başarılı bankacılık ve finansal alt yapımız, genç ve uzman nüfusumuz ve dinamik girişimci ağımız ülke olarak FinTek alanında büyük bir ilerlemeye hazır olduğumuzu göstermektedir. Özellikle ülke olarak 2017 - 2020 yılları arasında yapılmış olan atılımlar FinTek girişimleri için ideal bir ortam hazırlamıştır. Türkiye son yıllarda yaptığı bu atılımları daha ileriye taşıyarak yatırımcıların ilgisini buraya çevirmeyi, dünya markası haline gelmiş FinTek şirketlerinin olduğu bir ekosisteme ulaşmayı istemektedir. Bu kapsamda finansal kuruluşlar kuluçka ve girişimcilik merkezlerini hayata geçirmişlerdir. Bu kuluçka merkezlerini ve FinTek ürünlerini ilerleyen yazılarımızda istifadelerinize sunacağız. İki hafta sonra tekrar görüşmek duası ile sağlıkla kalınız.
Burak Aktürk