Ülkemizde İslami Finansın Gelişiminde Sermaye Piyasalarının Rolü ve İslami Fon Yönetiminin Önemi

İslami Sermaye Piyasası aktörlerinin faiz, garar(risk), spekülasyon, yasadışı ve dinen caiz görülmeyen varlık ve dayanaklar üzerinden işlem yapmaması sistemi konvansiyonel yapıdan pozitif ayrıştırmaktadır.

İlgili piyasada şer-i hükümlere uyumlu başta hisse senetleri ve sukuk gibi menkul kıymetlerin ihracına olanak sağlayan bir sistematik çerçevesinde hareket edilmektedir. Bu şekilde hem birincil hem de ikincil piyasalarda kamu, özel sektör ve hane halkının likiditelerini İslami esaslara uygun yatırım alanları ekseninde değerlendirme imkânı sunulmaktadır.

Dolayısı ile faiz hassasiyetine sahip kurum ve bireylerin atıl ve yastık altı tasarruflarının finansal ekosisteme dâhil edilerek ekonomik derinliğin artırılabilmesi adına bir katalizör görevi icra etmektedirler.
Bununla birlikte söz konusu sistem; sermaye piyasası araçlarının risk/getiri dengesinin paylaşılması, ortaklık kültürünün gelişmesi, bir dayanak varlığa yatırım yapılması gibi faizsiz bankacılığın temel özelliklerini taşımaktadırlar. 

İslami ve Geleneksel Fon Yönetim Sistematiğini Birbirinden Ayıran Temel Kriterler

İslami esaslar çerçevesinde faaliyet gösteren fon yönetim şirketleri ile konvansiyonel şirketlerin işlem ve eylemlerini birbirinden ayıran bazı temel kriterler şu şekilde sıralanabilir;

•    İslam İktisadına ve Şer-i Hükümlere Uygunluk Prensibi;

İşleme konu edilen ilgili fonun yatırım yaptığı portföy seçimine ilişkin işleminin mutlak suretle şer-i teamüllere uygun olması gerekmektedir. Yatırım için seçilen hisse senetleri ve/veya reel dayanak varlıkların İslam İktisadı çerçevesi ekseninde olması hayati önem arz etmektedir.

•    Akitlere Dayalı İşlem Prensibi;

Fon yönetim şirketi ve yatırımcı arasındaki söz konusu ilişki mutlak suretle bir vekalet veya mudarebe sözleşmesine dayalı olmalıdır. İlgili akit ve sözleşmelerde fonunu değerlendirmek isteyen yatırımcılar vekil veren, fon yönetim şirketi ise vekil sıfatı ile işlemleri ilerletebilmektedir. 

•    Fiyatlamanın Uygunluğu Prensibi;

Yukarıda da bahsedildiği üzere vekalet dayanaklı olarak gerçekleştirilen işlemlerde emek ve yönetim fiyatlaması söz konusudur. Bazı durumlarda vekalete dayalı fiyatlama performans karşılıklı olabilirken mudarebeye konulu akitlerde ise, ilgili akitte belirtilen kâr paylaşımı durumu vuku bulmaktadır.

İslami esaslara uygun olarak faaliyet gösteren fon yönetim şirketleri, fon yönetimi misyonunun ötesinde önemli bir rol üslenmektedir. Gerek yurt içi gerekse yurt dışı kaynakların etkin kullanımına aracılık ederek gerekli durumlarda ilgili fonları sermaye kullanımına kanalize etmek sureti ile riskleri ve likiditeyi uygun dinamiklerle yöneterek tüm ekosisteme katkı sağlamaktadır. 

Ayrıca İslami fon yönetim organizasyonu finans piyasalarını derinlik kazandırarak finansal istikrarın sağlanması adına özellikle gelişen piyasalar için önemli işlevsellik sağlamaktadır. Bu fonksiyonların daha belirgini bir şekilde vücut bulabilmesi adına sektörün gelişimine etki eden faktörlerin önemle irdelenmesi gerekmektedir. Sektörün gelişimine etki eden temel faktörler şu şekilde kategorize edilebilir;

İslami Fon Yönetimi Sektörünün Gelişimine Etki Eden Temel Faktörler

İslami Fon Yönetimi Sektörünün Geliştirilmesine Yönelik Genel Tavsiyeler 

•    Kurumsal ve bireysel yatırımcıların İslami fonların bir tasarruf ve yatırım aracı olduğu olgusunun bir kültür olarak oturtulması,
•    Mevzuat ve vergi sistemine ilişkin temel altyapının oluşturulması,
•    İslami yatırım fonlarına ilişkin ulusal ve uluslararası farkındalığı artıracak yayın ve akademik çalışmaların yapılması,
•    Ürün çeşitliliğinin sağlanarak yatırımcılara seçenekler sunulması
•    Yabancı ve yerli fon yatırımcıların ekosisteme dâhil edilebilmesi adına çalışmalar yapılması,
•    İslami fon yönetimine ilişkin insan kaynağı ve beşeri sermaye gelişimi adına yatırımlar yapılması,
•    Piyasa paydaşlarının sektörün gelişim hususunda özel çalışma grupları oluşturarak farkındalığın artırılmasını sağlaması.

İslami esaslara uygun fon yönetim sisteminin hak ettiği seviyelere ulaşılabilmesi adına yukarıda kısmen bahsettiğimiz bir takım gerekler hayati öneme haizdir. Ortaya konulacak metodolojinin belirli bir sistematiğe oturtularak, tüm paydaşların görev ve sorumlulukları ve yol haritası kısa, orta ve uzun vadeler de belirlenmesi elzemdir.

İbrahim Gökburun