Türkiye’nin bölgesel çekim merkezi olması bağlamında katılım finans

Ülkemizdeki katılım finans sistemi sadece bankacılık alanında değil, katılım sigortacılığı, katılım emeklilik sistemi, katılım endeksi, katılım fon sistemi, faizsiz sermaye piyasası araçları, girişimci destekleme programları, finansal ortaklıklar ve fintek gibi konular üzerinde de önemli çalışmalar ortaya çıkarmaktadır.

Dergi 12.07.2023, 14:52 12.07.2023, 14:47

Türkiye’nin bölgesel çekim merkezi olması bağlamında katılım finans

Ülkemiz tarih boyunca en önemli ticaret yollarının kesişim noktasında olmuştur. Özellikle geçmişimize baktığımızda iş dünyası ve finansın bir kenti haline gelen İstanbul; iki kıtayı birleştiren dünyadaki büyük metropollerdendir. Tarihten bu yana ülkemiz başta olmak üzere İstanbul her zaman bir bölgesel çekim merkezi olup Türk bankacılık ve finans sistemi de hem dış ticaret hem de uluslararası faaliyetlerde birçok ülke ile aktif iletişim ve işbirliği halinde bulunuyor.

Ülkemizdeki Katılım Finans sistemi, finansal piyasalarda önemli bir yere sahip. Bu sadece bankacılık ile kalmamakta katılım sigortacılığı, katılım emeklilik sistemi, katılım endeksi, katılım fon sistemi, faizsiz sermaye piyasası araçları, girişimci destekleme programları, finansal ortaklıklar ve fintek gibi alanları kapsayarak finansal mimaride önemli bir rolü var. Türkiye’de katılım finans kurumları sürdürülebilir kalkınma yaklaşımıyla gerek reel sektör gerekse bireysel müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik yenilikçi birçok ürün ve hizmet sunarken kendi bölgesinde hem ulusal hem de uluslararası ekosistemde yükselişe geçmektedir. Özellikle; sosyal finans, sürdürülebilirlik ve dijitalleşme ile Türk katılım bankaları önemli atılımlar yaparak önümüzdeki dönemde önce bölgesel bir üs; devamında sayılı uluslararası finans merkezlerinden biri olma yolunda. Bütün bunların yanında 39 yılı aşkın katılım finans tecrübesini diğer ülkelerdeki paydaşlarına aktarmayı hedefleyen TKBB; Türkiye’nin katılım bankacılığı alanında da eğitim üssü olması adına çalışmalarını kararlılıkla sürdürmektedir. Gerek yüz yüze gerek çevrimiçi dünyanın farklı bölgelerinde, İslami finansın gelişmesini desteklemek için ülkemizin bu alandaki yarım asra yaklaşan deneyimini paylaşmaktadır.

ICD-Refinitiv İslami Finans Geliştirme Raporu'na göre, 2021'de 3,9 trilyon dolarlık varlığa sahip olan İslami finans endüstrisinin 2026'da 5,9 trilyon dolara ulaşması bekleniyor. 2022 yılında ihraç edilen toplam sukuk hacmi 175 milyar USD'dir. Türkiye, hem kamu hem de özel sektörde sukuk ihracında gösterdiği performansla küresel sukuk liginde 2022 yıl sonu itibariyle 18 ülke arasında 4. sırada yer aldı. Ülkemizde istikrarlı bir şekilde pazar payını artıran katılım finans, TKBB Güncellenen Strateji Raporuna göre 2025 yılı itibariyle %15 Pazar payına ulaşmayı hedefliyor. Ulusal Pazar payı büyüme hedeflemesinin yanında uluslararası sermaye piyasalarında da güçlü konumunu pekiştirmeye devam edecektir. İstanbul Finans Merkezi vizyonu kapsamında ise hem geleneksel sukuk hem de yeşil/sürdürülebilir ve sosyal sukuk ihraçlarında önümüzdeki dönemde yatırımcıların ilgi odağı olmaya devam ederken bölge ülkelerine de sukuk işlemlerinin yapılandırılması ve çerçeve dokümanlarında hazırlanması konusunda hizmet ihracatı yapabilme kapasitesine sahip.

2023 yılı itibariyle Türkiye’nin ikinci yüzyılında katılım bankacılığı alanında önemli adımlar atılacak. Katılım finans kurumları, ülkemizin kalkınması ve gelişmesi için önemli sorumluluklar üstlenerek ulusal ve uluslararası alanda sektörün ve müşterilerinin beklentilerini karşılayacak şekilde geliştirmeyi de ihmal etmeden ülkemizi katılım finans alanında bir bölgesel cazibe haline getirecektir. Ülkemizin kültürel mirasını, jeopolitik konumunu, ekonomik büyüklüğünü ve hinterlandını düşünürsek eğer uluslararası bir katılım finans bölgesel çekim merkezi olma yolunda birçok özelliğe sahip olduğunu rahatlıkla görebiliriz.

TKBB Direktörü Fatma Çınar

Son yıllarda ülkemizdeki katılım bankacılığı sektörü de büyümesine hızla devam ediyor. Çok yakın zamanda 2 dijital katılım bankası; Hayat Finans ve T.O.M. katılım bankaları BDDK tarafından faaliyet izni alarak katılım bankacılığı sektörüne giriş yapmış bulunmakta. Covid döneminde hem bankalar hem de müşteriler dijital hizmet ve çözümlere zorunlu geçiş yaparak bankacılık sektöründe yeni bir dönemi araladı. Katılım finans sektörüne yeni katılan oyuncuların hem sektörün Pazar payını büyütmesi hem de ülke genelindeki müşteri kapsayıcılığı ve hizmet çeşitliliğine katkı sağlaması beklenmektedir. İFM’nin lansmanında öne çıkacak iki alanın Fintek ve Katılım Finans olmasını da dikkate alarak TKBB olarak dijitalleşme faaliyetlerini eğitim, ürün-süreç geliştirme, uluslararası iş ortaklıklarına ev sahipliği yapmak şeklinde ilgili tüm paydaşlarımızda etkileşim halinde olarak yakından takip ediyoruz. Ayrıca başta yeni üye dijital katılım bankalarının personeli olmak üzere dijital yetkinliklerin ve bilgi düzeyinin belli bir düzeye çıkarılmasını ve ölçülmesini hedefleyen kapsamlı sertifikasyon süreçlerini de hazırlamış bulunmaktayız. Uluslararası işbirliği programlarımız kapsamında Malaysia Digital Economy Corporation (MDEC), Malezya İletişim ve Multimedya Bakanlığı’na bağlı ülkenin dijital ekonomisini geliştirmekle görevlendirilmiş kurum ile TKBB olarak MoU imzalama sürecindeyiz. MDEC'in rolü, dijitalleşmenin benimsenmesi, yönlendirilmesi, endüstriye hazır teknoloji yeteneklerini, dijital ekonomi politikalarını ve küresel şampiyonların geliştirilmesini içeren faaliyetleri kapsamaktadır. İyi uygulama örneklerini ülkemize kazandırmak ve İslami Finans ve dijital alanında aktif çalışmalar yürüten ülke ve kurumları ülkemize yönlendirmek açısından bu ve benzeri kurumlarla iletişim faaliyetlerini sürdürmeye devam edeceğiz.

Türkiye’deki katılım finansı bölgesel ilgisini artırmak adına önemli çalışmalardan biri de geçtiğimiz yıl Kasım ayında Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından hazırlanan “Katılım Finans Strateji Belgesi (KFSB 2022-2025)”. KFSB, Türkiye’yi katılım finansın lider ülkesi olarak konumlandırmak için bir yol haritası niteliği taşıyor.

Diğer bir yandan bölgesel çekim merkezi olma yolunda ilerleyen katılım finans, İstanbul Finans Merkezi’nin (İFM) açılmasıyla birlikte katılım finansın sektördeki payını artırmada önemli bir rol oynayacak. Hem katılım finansın ülkemizde ve özellikle Türki Cumhuriyetler ve Afrika’daki gelişim faaliyetleri hem de İFM’nin küresel finans merkezi olma vizyonu, İstanbul’un katılım finans alanında uluslararası bölgesel çekim merkezi olmasını kaçınılmaz kılıyor. TKBB olarak katılım finansın gelişiminde eğitim, sertifikasyon ve teknik hizmet alanlarında destek ihtiyacı olan kamu otoriteleri, bankalar birliği, finans kurumları ve akademi kuruluşlarına aktif katkı sağlıyoruz. İFM projesinde öne çıkan Katılım Finans ve Fintek alanları, Türkiye’de hızla gelişmekte olan ve diğer ülkelere örnek olacak ve kapasite geliştirme faaliyetlerine ev sahipliği yapabilecek durumda. Bunların yanında Küresel finans merkezlerinin yatırımcılar için etkin, adil ve hızlı uyuşmazlık çözüm imkânları sunması elbette çok önem arz etmektedir. Uluslararası Katılım Finans Tahkim Merkezi, İstanbul Finans Merkezi’nin bölgesel ve küresel bir İslami finans merkezi olma vizyonunun önemli katkılar sağlamasının yanında bölgesel bir çekim merkezi olma yolunda oldukça üst düzey bir adım olacak.

Son olarak katılım finansı ve ekosistemin ilke ve standartları ile ürün ve hizmetlerinin gerek yurt içinde gerek yurt dışında doğru algılanması ve bilinirliğinin yukarılara taşınması adına olağan gücümüzle ve tüm inancımızla çalışmaya devam ediyoruz. Katılım finansın bölgesel bir çekim merkezi olması adına önemli çalışmalar ve iş birlikleri gerçekleştiriyoruz. Uluslararası arenada TKBB’nin ortak iş birliği yaptığı eğitim programları, mutabakat zaptı (MoU), karşılıklı eğitim programları gibi birçok çalışmaya imza atıyoruz. Bahreyn Bankacılık ve Finans Enstitüsü (BIBF), Katar Finans Merkezi (QFC), İslami Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetim Kuruluşu (AAOIFI), Malezya İslami Bankalar Birliği (AIBIM), Bahreyn Bankalar Birliği (BAB) ve İslam Kalkınma Bankası (IsDB) gibi İslami Finans alanında önde gelen kuruluşlarla mutabakat zaptı (MoU) imzalandı. Ayrıca ülkemizde katılım bankacılığının çatı kuruluşu olarak çevrimiçi ve yüz yüze önemli etkinliklere de ev sahipliği yaptık. Dünya Helal Zirvesi’nin altında TKBB olarak İslam Kalkınma Bankası (IsDB) ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) işbirliğinde organize edilen ‘’Innovations in Islamic Social Finance: Opportunities for Türkiye’’ paneli gerçekleştirdik. Malezya Kuala Lumpur’da “Sınırların Ötesinde İslami Fintech” temasıyla gerçekleşen 2. Yıllık İslami Fintech Liderler Zirvesi'nde konuşmacı ve sponsor olarak yer aldık ve ülkemizi temsil ettik. TKBB ve Green for South Inc. iş birliğiyle ülkemizi de yakından ilgilendiren ve finans alanında sürdürülebilirliğe etkisi olacak iklim finansmanı konusunda yeşil finans düzenlemeleri, iklim risk yönetimi, etki ölçümü - raporlaması ve sera gazı muhasebesi gibi güncel konuların tartışıldığı yuvarlak masa toplantısı gerçekleştirdik. Malezya İslami Finans Şer'i Danışmanları Birliği (ASAS) ile "İslami Finans Alanında Sürekli Mesleki Gelişim İçin Öncü Kurum ASAS" başlıklı katılım sektörü ile beraber önemli bir webinar programına imza attık. TKBB olarak ekosistem geliştirme faaliyetleri kapsamında Dünya’daki iyi uygulama örneklerini ülkemize tanıtırken, Türkiye’nin katılım finans sektörünün kapasitesini kullanarak İslami Finansın gelişmekte olduğu ülkelerde hizmet ihracatı ile destekleyeceğiz.

Fatma Çınar
TKBB Direktörü