Kredi Derecelendirme Kuruluşları ve Katılım Finansa Uyarlanması

Son yıllarda adından sıkça söz edilen kredi derecelendirme kuruluşları en basit tanımıyla “ülkelere açılacak kredilerin, zamanında ve tam olarak geri ödenmemesi ihtimalinde, uluslararası sermaye piyasalarındaki ölçütlere uygun ve objektif bir ölçü sağlamak amacıyla, borçlunun ihraç ettiği menkul kıymetlere yatırım yapılması halinde, yatırımcının bundan dolayı yüklendiği riskin belirlenmesi” faaliyetini yürütmektedir.

Burada borçlu olarak ifade edilen kamu, alacaklı olarak ifade edilen ise ilgili devletin borçlanma araçlarına yatırım yapan ulusal veya uluslararası yatırımcılardır. Bu durum devletler statüsünü tarafını ifade eder. Özel şirketleri kapsayan tarafı ise borsadır. Özellikle uluslararası yatırımcılar farklı bir ülkenin borsasına yatırım yapacakları zaman o ülkenin kredi derecelendirme kuruluşlarından almış olduğu güncel notları takip etmekte ve yatırım kararlarını buna göre verebilmektedir. Bu durum da reel sektörü etkileyen tarafıdır.

Kredi derecelendirme kuruluşları, yatırım kararlarını doğrudan etkileyebiliyor

Kredi derecelendirme faaliyetlerini güncelde üç kuruluş yürütmektedir. Bunlar ABD merkezli şirketler olup kuruluşları itibariyle sırasıyla Moody’s, Fitch ve Standart Poor’s şirketleridir. Özellikle 1929 Büyük Ekonomik Buhranından sonra ülkelerin ve kurumların rating notları üzerinden bir ticaret hayatı kurgulanması amacıyla kurulan bu şirketler günümüzde her ülke için belirli aralıklarla çeşitli dinamikler ışığında notlamalar yapmakta ve yatırım kararlarını doğrudan etkileyebilmektedir.

1994 yılında Meksika’da, 1997’li yıllarda Asya ülkelerinde, 1998’de Rusya’da, 1990’lı ve 2000’li yıllarda Türkiye’de yaşanan mali krizler finansal risklerin yönetiminin ve öngörülmesinin önemini arttırarak kredi derecelendirme kuruluşlarının güçlenmesine sebep olmuştur. Bu sebeplerin hepsi formal sebepledir. Fakat durum her zaman böyle olmamaktadır. Bahsi geçen üç şirketin birçok informal kararları da bulunmakta olup, bu kararlar birçok kesim tarafından büyük eleştiriler almıştır. Bu kuruluşlar zaman zaman finansal risklerin dışında uluslararası arenada kendi emelleri ile zıt düşen ülkelere olağanın çok altında rating notları vererek ülkelerin finansal bünyelerini zayıflatmışlardır. Ülkemiz de buna benzer bir durum ile karşı karşıyadır.

Türkiye’nin güncel not görünümü

Türkiye ile aynı nota sahip ülkeler

Yukarıdaki tablodan görüldüğü üzere aynı rating notuna sahip olduğumuz ülkeler ile; bankacılık sisteminin gelişmişliği, Credit Default Swap (CDS) değeri, gayri sayfi milli hasıla, ihracatın ithalatı karşılama oranı, işsizlik gibi birçok finansal rasyo karşılaştırması bakımında olumlu anlamda ayrışmaktayız. Bu durum, ilgili kredi derecelendirme kuruluşlarının sadece finansal riskleri analiz etmeyerek formal kararlar da verebildiği ve yatırımcıların kararlarını yönlendirerek sermaye akışlarını kontrol altında tutabildiklerini göstermektedir.

Rating alanında millileşme adımları nelerdir?

2019 yılında “Japan Credit Rating Agency” isimli ve Japonya Tokyo merkezli şirket, Türk Finans kuruluşları tarafından %85.05 hissesi oranında satın alınarak ilk yerli kredi derecelendirme kuruluşumuzun oluşturulması yönünde önemli bir adım atılmıştır. İlgili şirketin ortaklık yapısında etkin ortak %18 oranı ile Borsa İstanbul A.Ş.’dir. Ayrıca katılım bankaları dâhil birçok yerel bankamızın da JCR Avrasya Derecelendirme A.Ş ’de ortaklığı bulunmaktadır.

Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi 2021 yılında bünyesinde “Katılım Finans Dairesi Başkanlığı” kurdu ardından Türkiye Katılım Bankacılığı Strateji Belgesi’ni 2021-2025 Dönemini kapsayacak şekilde güncelledi. 2021-2025’i kapsayacak bu dönemde, Cumhurbaşkanlığı ve BDDK katılım finans sektörü için işbirliği halinde çalışarak özellikle şu konulara eğileceklerini belirtmişlerdir;

• "Katılım finansın bankacılık sektörü içindeki payının %15'e çıkarılması" hedefi korunacak.
• Bireylerin, sektör çalışanlarının katılım finans okuryazarlığı artırılacak. Faizsiz finansta uzman insan kaynağı yetiştirilecek.
• Katılım finansta başarılı ülkelerin başında gelen Malezya bu konuda model olurken, Endonezya ve Körfez ülkeleriyle de işbirliğine gidilecek.
• Katılım sigortacılığını teşvik edici mahiyette mevzuat ve kurumsal yapı geliştirilecek. Her tür risk grubuna hitap eder şekilde yaygınlaştırılacak. Ekonomi reform paketi kapsamında "Katılım Finans Derecelendirmesi" sistemi de hayata geçirilecek.

Son söz

Kredi Derecelendirme kuruluşlarının amaçlarının hâsıl olması ve ülkemize yönelen sermaye akışlarının kesintiye uğramaması anlamında “JCR Avrasya Derecelendirme A.Ş.” şirketi ve “Katılım Finans Derecelendirme Sistemi” çok önemli ve değerli adımlardır. Hak ettiğimiz derecelendirmeleri ancak yerli ve milli adımlar ile ve başlangıç aşamasında olduğumuz bu alanın güçlendirilmesi ile elde edebileceğimiz aşikârdır. Bu kuruluşlar finansal sisteminizin ihtiyacı olan kuruluşlar olup ilgili alanda atacağımız her bir adım ülkemize sağlanacak olan yeni bir kaynak, yeni bir kazanç olacaktır.

Ahmet Necip Demir