Dijital Bankacılık Mevzuatı

Bilindiği üzere, 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 76’ncı maddesinin ikinci fıkrasında yapılan deği- şikliğe istinaden hazırlanan “Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik” 01 Mayıs 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu düzenlemenin yürürlüğe girmesi ile birlikte, yazılı şekil şartına tabi sözleşmeler de dâhil olmak üzere, bankalar ile müşterileri arasındaki sözleşme ilişkilerinin elektronik ortamda kurulabilmesine imkân tanınmış ve böylelikle diğer ülke uygulamalarında olduğu gibi yalnızca dijital ortamda çalışan ve “digital bank” ya da “neo-bank” olarak da adlandırılan şubesiz bankacılık modelinin altyapısının kurulmasına yönelik önemli bir adım atılmıştır.

Bu adımın bir devamı olarak, finansal ürünlere erişimin, finansal kapsayıcılığın ve finansal teknoloji alanındaki yatırımların artırılması ve şubesiz faaliyet imkânından ötürü daha düşük maliyetlerle bankacılık faaliyetleri sunulabilmektedir. Bu sayede daha rekabetçi ve müşteri dostu fiyatlamalarla ürün ve hizmet verilmesine imkân sağlanması gibi saiklerle şubesiz bankacılık faaliyet izni sürecinin ve faaliyet esaslarının düzenlenmesinin faydalı olacağı değerlendirilerek, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 12 Mart 2021 tarihinde açıklanan Ekonomi Reformları Eylem Planına “Dijital (Şubesiz) Bankacılık lisanslamalarına (uygulamalarına) imkân sağlanması” hususu 3.4.c numaralı eylem adımı olarak girmiş ve söz konusu eylem adımı için sorumlu kurum olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) belirlenmiştir. Benzer biçimde, Cumhurbaşkanlığının 2021 2. dönem 180 Günlük İcraat Programı Eylemleri arasında, “Dijital (Şubesiz) bankacılık lisanslamalarına imkân sağlayacak işlemlerin hazırlanması” eylem adımına da yer verilmiştir.

Bu çerçevede, bankacılık sektöründe finansal inovasyonu ve rekabeti teşvik etmek, finansal kapsayıcılığı artırmak ve bankacılık hizmetlerine erişimi kolaylaştırmak üzere, sadece dijital kanallar üzerinden hizmet veren şubesiz bankaların faaliyet esaslarının belirlenmesi ve bankacılık hizmetlerinin finansal teknoloji şirketleri ve diğer işletmelere bir servis modeli olarak sunulabilmesine ilişkin şartların belirlenmesi ve bu suretle finansal sektörün ve ulusal ekonominin sağlıklı gelişimine katkıda bulunmak amacıyla “Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik” Kurumumuzca hazırlanarak, 01 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe girmek üzere Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Şube olmaksızın sadece dijital kanallar üzerinden hizmet verecek uçtan uca dijital müşteri deneyimi sunacak dijital bankaların hayatımıza girmesine imkân tanıması ve servis bankacılığı yoluyla inovatif sayısız iş modelini mümkün kılması açısından, ülkemizin finans sektörü ve fintek ekosisteminin gelişimi için çok önemli bir adım ve bambaşka bir dönemin miladı olduğuna inandığımız bu düzenlememizde öne çıkan bazı hususları özetlemek isteriz.

DİJİTAL BANKALARIN FAALİYETLERİNE İLİŞKİN GENEL ESASLAR

Dijital bankalar, özünde faaliyetlerini yalnızca dijital kanallar üzerinden sürdüren ve bir katılım ya da mevduat bankası olabilen şubesiz kredi kuruluşlarıdır. Yönetmelik 

ile yeni bir banka türü ihdas edilmemekte, faaliyet kısıtlarına tabi olarak şubesiz bir şekilde hizmet verecek kredi kuruluşlarının faaliyet esasları belirlenmektedir. Yönetmeliğe göre, dijital bankalar, mevduat ya da katılım bankası olmalarına göre kredi kuruluşlarının gerçekleştirebileceği tüm faaliyetleri yerine getirebilecek olup, yalnızca kredi faaliyeti ve şube açma açısından faaliyet kısıtlarına tabi tutulmaktadırlar.

DİJİTAL BANKALARIN FAALİYET KISITLARI

Dijital bankaların kredi müşterileri, yalnızca finansal tüketicilerden ve KOBİ'lerden oluşabilecek ve dijital bankaların bir müşterisine kullandırabileceği teminatsız nakdi tüketici kredilerinin toplamı, ilgili müşterinin beyan edilen ve dijital bankalarca teyit edilen aylık ortalama net gelirinin dört katını, müşterinin aylık ortalama net gelirinin tespit edilememesi halinde ise 10 bin lirayı aşamayacaktır. 

Dijital bankalar genel müdürlük ile genel müdürlüğe bağlı hizmet birimleri dışında muhabirlik, acentelik, temsilcilik gibi her ne ad altında olursa olsun teşkilatlanmaya gidemeyecek, fiziksel şube açamayacak ve genel müdürlüğe bağlı hizmet birimlerini amacı dışında fiziksel şube gibi kullandıramayacaktır. Müşteri şikayetlerini ele almak üzere en az bir fiziksel büro kurması zorunlu kılınan dijital bankalar, dijital kanalların yanında kendi kuracakları ATM ağları ya da diğer ATM ağları üzerinden müşterilerine hizmet verebilecek ve anlaşmalı üye işyerleri üzerinden de hesaba para yatırma ya da hesaptan para çekme hizmeti verebilecektir. Gerekli asgari ödenmiş sermaye tutarını 2 milyar 500 milyon liraya çıkaran dijital bankaların yapacakları başvuru üzerine Kurul, yeni durumda risklerini yönetebileceğine kanaat getirdiği dijital bankalar için faaliyet kısıtlamalarını tamamen ya da uygun göreceği bir geçiş planı çerçevesinde kademeli olarak kaldırabilecektir.

DİJİTAL BANKALARIN KURULUŞ VE FAALİYET İZNİ İÇİN ARANAN ŞARTLAR

Dijital bankaların faaliyet izni alabilmesi için asgari 1 milyar lira ödenmiş sermayeye sahip olması gerekecek ve bu tutar, Kurul tarafından 

artırılabilecektir. Dijital bankalar için, bilgi sistemlerinden sorumlu en üst düzey yönetici olarak belirlenmiş personelin en az genel müdür yardımcısı seviyesinde atanmış olması ve dijital bankanın yönetim kurulu üyelerinden en az birinin bilgi sistemleri yönetimi alanında en az on yıl mesleki tecrübeye sahip olması şartı aranacaktır.

Dijital bankaların faaliyet izni almak için Kurumumuza tevdi edeceği faaliyet programında, bilgi sistemlerinden kaynaklı risklerin nasıl yönetileceği ve müşteri kimliğinin doğrulanması ile uzaktan kimlik tespitine ilişkin süreçler hakkında ayrıntılı bilgi verilmesi gerekmektedir. Dijital bankaların faaliyet izni almak için Kurumumuza tevdi edeceği iş planında, ülkemizdeki finansal kapsayıcılığı artırmaya yönelik olarak belirlediği, öğrenciler, ev hanımları, on sekiz yaş altı gençler, KOBİ’ler gibi hedef kitle ile bu hedef kitlede yer alan gruplara yönelik tespit ettiği 

ihtiyaçlar ve bu ihtiyaçları karşılamaya yönelik sunmayı planladığı ürün ve hizmetler ile pazarlama stratejilerine; hedef kitle pazarına ilişkin sayısal analizlere; sürdürülebilir bir iş modelini sağlamak üzere gelecek beş yıla ilişkin fiyatlama politikasına ve diğer finansal projeksiyonlara yer verilmesi beklenmektedir. Hâlihazırda faaliyet izni bulunan bankaların kısmen ya da tamamen elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları aracılığıyla hizmet sunmak amacıyla mevcut şubelerini kapatmak istemeleri halinde bu sürecin Kurum’un uygun göreceği bir plan dahilinde yürütülmesi gerekecektir. Bu bankaların faaliyetlerini sadece elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları ile gerçekleştirmek istemeleri halinde, Kurum’un söz konusu bankaların bilgi sistemlerinin yeterliliği konusunda uygun görüşünün bulunması gerekecektir.

SERVİS MODELİ BANKACILIĞI (BAAS)

Yönetmelik kapsamında ayrıca servis modeli bankacılığına ilişkin hükümler de belirlenmiş olup, söz konusu iş modeli ile müşteri tabanı ve inovatif fikirleri olan startupların, finteklerin ya da diğer işletmelerin servis bankası ile müşteri arasında sözleşme ilişkisinin kurulmasına aracılık etmesi ve bu sözleşme kapsamında sağlamakta olduğu arayüz üzerinden, müşteriye servis bankası tarafından bankacılık hizmetlerinin sunulmasına imkân sağlaması mümkün hale gelecek, böylelikle inovatif sayısız iş modeli için yeni bir dönem başlayacaktır.

Yönetmeliğe göre, servis bankası yalnızca yurt içinde yerleşik arayüz sağlayıcılara ve yalnızca kendi faaliyet izinleri çerçevesinde servis modeli bankacılığı hizmeti verebilecek olup, bankalar arayüz sağlayıcı olamayacaktır. Arayüz sağlayıcıların sır niteliğindeki verilerin işlenmesinde kullandıkları sistem ve veri yedeklerinin yurt içinde bulundurulması gerekecektir.

Arayüz sağlayıcılar Destek Hizmetleri Yönetmeliği kapsamında servis bankasına hizmet sunan bir destek hizmeti kuruluşu olarak nitelendirilmiştir. Arayüz sağlayıcı 

olarak bir servis bankasına destek hizmeti verilebilmesi Kurum’un iznine tabi kılınmış olup, servis bankaları Ku- rum’dan izin almayan hiçbir arayüz sağlayıcıya servis modeli bankacılığı hizmeti sunamayacaktır. Arayüz sağlayıcı ile servis bankası arasında kurulacak sözleşmelerde bulunması gereken zorunlu asgari unsurlar Yönetmelik’le belirlenmiş olup, bu hükümlere aykırılık halinde arayüz sağlayıcılara verilen izinler Kurum tarafından iptal edilebilecek ya da servis bankası tarafından sözleşme süresi sona ermeden feshedilebilecektir.

Servis bankaları, hizmet verdiği tüm arayüz sağlayıcıların listesi ve hangi bankacılık hizmetlerini kullandırdığını gösterecek şekilde, verdikleri hizmetlerin kapsamı hakkında internet sitesi üzerinden bilgi vermekle yükümlü kılınmışlardır. Müşterinin servis bankasının sunduğu hizmetlere erişmede kullandığı arayüz sağlayıcının mobil uygulaması ya da internet tarayıcısı temelli arayüzünün, mevzuatta düzenlenen kimlik doğrulama ve işlem gü- venliği yükümlülüklerine uygun olmasını sağlamak konusunda arayüz sağlayıcı ve servis bankası müteselsilen sorumlu kılınmışlardır. Servis bankası, bu yükümlülükleri yerine getirmeyen ya da sistemleri bu yükümlülükleri yerine getirme konusunda yetersiz olan arayüz sağlayıcılara servis modeli bankacılığı hizmeti sunamayacak ve bunlardan destek hizmeti alamayacaktır.
 

BDDK Bilgi Sistemleri Uyum Dairesi Başkanı - Mustafa Aydın / BDDK Düzenleme Dairesi Başkanı - Murat Yönaç

İçeriği Katılım Finans 29. sayısında görüntüleyebilirsiniz.