Türkiye-Bae Arasındaki Büyük Potansiyel

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE); istikrarlı siyasi yapısı, güçlü ve dinamik ekonomisi, liberal ticari düzenlemeleri ve yatırımcı dostu mevzuatlarıyla bölge ülkeleri arasında ticaret ve yatırım potansiyeli açısından üst sıralarda yer almaktadır. İş insanları için bir rehber niteliğinde olan Dünya Bankası’nın İş Yapma Kolaylığı Raporu’nda 2020 yılında BAE, 190 ülke içinde 16’ncı sırada yer alıyor. Bu, BAE ile daha fazla ticaret yapmak ve yatırımları artırmak için çok önemli bir gösterge. Hem bölgesel hem de küresel çapta bakıldığında BAE ülkemiz için önemli bir ticaret ve yatırım merkezi olmayı sürdürecektir. Potansiyel ticaret ve yatırım alanlarını daha iyi analiz edebilmek adına öncelikle mevcut ticari seviyelere bakmanın önemli olduğu kanaatindeyim.

Türkiye, BAE ile olan ikili ticaretinde 2014-2017 yılları arasında net ihracatçı konumundayken 2018-2020 yıllarında net ithalatçı konumuna geçmiştir. 2020 yılı ticaret verilerine göre ihracat hacmi bir önceki yıla göre yüzde 22 azalırken ithalat hacmi de yüzde 30 oranında artmıştır. Son olarak 2021 yılının Ocak-Ağustos döneminde ise ihracat bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1,2 oranında artarak 3,6 milyar dolara ulaşmış; ithalat ise yüzde 0,4 daralarak 1,6 milyar dolara gerilemiştir. 2020 yılı verilerine göre, ihracatta altın ve mücevher, otomotiv, makinalar ve elektrikli cihazlar öne çıkmakta. Türkiye-BAE ticari ilişkilerine sektörel bazda incelemek ve kapasite kullanım oranlarına değinmek Türk özel sektörünün önümüzdeki süreçte hangi sektörlere odaklanması gerektiği ve kapasite kullanım oranlarını artırması için neler yapması gerektiği konularında bizlere yol gösterici olacaktır.

BAE’nin dünyadan ithal ettiği başlıca ürünler: elektrikli cihazlar, altın ve mücevher, makinalar, otomotiv, enerji, plastikler, hava taşıtları, demir-çelikten eşya, demir-çelik ve kişisel eşyalar, deniz ve hava taşıtlarına verilen kumanya ve malzemelerdir. ITC (International Trade Center), ihracat potansiyeli hesaplamalarına göre, Tür- kiye’nin BAE’ne olan ihracatında kullanılmayan ihracat potansiyeli 1,8 milyar dolardır. Sektörel bazda bakıldığında, 2020 verilerine göre, BAE’nin altın ve mücevher ithalatında Türkiye 10. sıradadır. Türkiye, mücevher ve değerli metal sektöründe ihracat potansiyelinin yaklaşık 237 milyon dolarını kullanmamaktadır. Kıyafet-Tekstil sektöründe ise Türkiye’nin BAE’ne ihracatında kullanılmayan 187 milyon dolar ihracat potansiyeli bulunmaktadır. Öte yandan, makineler ve elektrikli ürünler grubunda kullanılmayan ihracat potansiyeli 156 milyon dolardır. Bahsedilen grubun, BAE ithalatında öne çıkan sektörlerden olması ve Türkiye’nin potansiyelinin altında ihracat yapması göz önüne alındığında bu sektörde de Türkiye’nin BAE’ne ihracat potansiyeli bulunmaktadır. Ülkemizin ihracatta öncü olduğu sektörlerin başında gelen otomotiv sektöründe Türkiye, BAE’nin otomotiv ithalatında 20’nci sırada yer almaktadır. Motorlu taşıtlar grubunda Türkiye’nin BAE’ne olan ihracatında kulla- nılmayan ihracat kapasitesi yaklaşık 270 milyon dolar seviyesindedir. Öte yandan, bilindiği üzere BAE gıda ihtiyacının çok büyük bir kısmını ithal etmektedir. Gıda ürünlerinde ve meyvelerde ise sırasıyla kullanılmayan ihracat kapasitesi 96 milyon dolar ve 66 milyon dolar seviyesindedir. Bu bağlamda bu iki sektörün de BAE’ne ihracat potansiyeli bulunmaktadır.

Türkiye-BAE ikili ticaretine genel olarak baktığımız- da; mevcut seviyeyi yukarı taşımak için başta altın ve mücevherat olmak üzere kıyafet, makine ve elektrikli ürünler, motorlu taşıtlar, gıda, meyve ve plastik sektörlerinde kullanılamayan büyük ihracat potansiyelleri olduğunu görüyoruz. Siyasi ilişkilerde yaşanan olumlu gelişmelerin de rüzgârıyla önümüzdeki dönemde Türkiye-BAE ticaret hacminin artış göstereceğini ve Türk özel sektörü için de âtıl kalan ihracat kapasitelerinin hedef sektörlere odaklanılarak potansiyel seviyeye ulaşılabileceğini öngörebiliriz. BAE’nin sunduğu sektörel fırsatlarının yanında Dubai’nin dünyanın en büyük 3. yeniden ihracat merkezi olması Türk iş insanlarının başta Kuveyt, Bahreyn, Suudi Arabistan ve Umman olmak üzere diğer Körfez ülkeleriyle ihracat hacimlerini artırmaları için de cazip fırsatlar sunmaktadır. Buna ek olarak, BAE GAFTA (Büyük Arap Serbest Ticaret An- laşması) sayesinde Suudi Arabistan, Kuveyt, Bahreyn, Katar, Umman, Ürdün, Mısır, Lübnan, Fas, Tunus, Filistin, Suriye, Libya ve Yemen’e serbest ticaret erişimine sahiptir. BAE’nin “Abu Dhabi 2030 Planı” da ticaret ve yatırım açısından hangi sektörlerin daha fazla potansiyele sahip olduğunu belirlemek açısından önem teşkil etmektedir. Kalkınmada öncelik verilmesi planlanan başlıca sektörler; havacılık ve uzay, bilgi teknolojileri, yenilenebilir enerji, ulaşım, turizm, sağlık ve ihracat odaklı sanayi ile petrokimyadır.

Son olarak, BAE’de katılım finans sektörünün rolüne baktığımızda görüyoruz ki ülkede toplam varlık büyüklüğü yaklaşık 782 milyar dirhem (212 milyar dolar) olan köklü bir katılım finans sektörü bulunmaktadır. 2020
yılında salgına rağmen katılım finansmandaki büyüme geleneksel bankacılıktaki daralmaya karşı yüzde 3,6 oldu. Ayrıca bu yılsonunda faizsiz bankalar toplam sektör finansmanının yüzde 29’unu ve mevduatların yüzde 26’sını oluşturmuştur. 

BAE’deki faizsiz bankaların güçlü büyümesi, son beş yılda yüzde 5,6’lık yıllık büyüme oranıyla yansıtılmaktadır. Ekonominin sektörel çeşitlendirilmesine yönelik yapılan çalışmalar ve teşvikler de göz önünde bulundurulduğunda katılım finans sektörünü önümüzdeki süreçte Türk iş insanlarına cazip fırsatlar sunacağını söyleyebiliriz.

Genel olarak bakıldığında BAE; Türk iş insanlarına sunduğu sektörel fırsatların yanında bölgenin ticaret merkezi ve diğer pazarlara ulaşım üssü olarak bulunduğu konum itibarıyla gelecek süreçte de önemini korumaya devam edecektir.

DEİK/Türkiye-Birleşik Arap Emirlikleri İş Konseyi Başkanı Tevfik Öz

İçeriği Katılım Finans 29. sayısında görüntüleyebilirsiniz.