Nijerya: İslami finans için Afrika'nın sınır ülkesi

Afrika'daki en kalabalık Müslüman nüfusa sahip olan Nijerya'da İslami finans sektörü, özellikle de bankasız nüfusun fazla olması nedeniyle büyük bir büyüme potansiyeline sahiptir. ICD - Refinitiv İslami Finans Gelişim Göstergesi 2022'ye (IFDI) göre Nijerya, 136 ülke arasında İslami finans gelişimi açısından küresel olarak 19. Sırada yer alırken, Sahra Altı Afrika bölgesinde de birinci sırada yer almaktadır. Gösterge, beş ana gösterge altında gruplandırılan çeşitli ölçütleri dikkate almaktadır: Finansal Performans, Bilgi, Yönetişim, Sürdürülebilirlik ve Farkındalık.

AFRIKA SAHRA ALTI MEVCUT İSLAMI FINANS DAĞILIMI

Kaynak: ICD- Refinitiv İslami Finans Gelişim Göstergesi 2022

NİJERYA'NIN İSLAMİ FİNANS SEKTÖRÜ ÇOĞUNLUKLA SUKUK VE İSLAMİ BANKALAR TARAFINDAN ŞEKİLLENDİRİLİYOR

Göstergeye göre, Nijerya'daki İslami finans varlıkları 2021 yılında 3,3 milyar ABD dolarına ulaştı ve aynı dönemde 10,0 milyar ABD dolarına ulaşan Sahra altı Afrika bölgesindeki en büyük İslami finans varlığı oldu.

Nijerya'daki aktiflere en büyük katkıyı 2021 sonu itibarıyla 2,5 milyar ABD dolarına ulaşan sukuk sağlamaktadır. Ayrıca Nijerya'nın 2020'den 2021'e kadar küresel olarak varlıklarda en çok büyüyen pazarlar arasında yer almasını sağladı.

Nijerya'nın sukuk piyasası önceden tamamen devlet ihraçlarının hakimiyetindeydi, ancak Purple Urban ve Family Homes Funds gibi şirketler 2021'den bu yana sukuk piyasasını derinleştirmeyi başardı. Bu durum 2022 yılında Moove ve TAJBank gibi daha fazla şirketin sukuk ihraç etmesiyle daha da arttı. Refinitiv'in Üç Aylık Sukuk Monitörü'ne göre, Nijerya'nın 2,8 milyar ABD doları tutarında sukuku bulunmaktadır ve 2022 yılında 392 milyon ABD doları tutarında sukuk ihraç etmiştir. Bu ihraçlar, Nijerya Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu'nun (SEC), hükümetin '2021-2025 Revize Planı'nın bir parçası olarak 2025 yılına kadar 50 Şer'i uyumlu ürün listelemeyi hedefleyen planına katkıda bulunmaktadır.

NİJERYA'DA İSLAMİ FİNANSIN GELİŞİMİ

Kaynak: ICD- Refinitiv İslami Finans Gelişim Göstergesi 2022

Nijerya üç İslami bankaya ve Nijerya'da faizsiz bankalar olarak adlandırılan İslami bankacılık pencerelerine de ev sahipliği yapmaktadır ve TAJBank 2020 yılında buna eklenen en son İslami bankadır. Bankaya daha sonra merkez bankası tarafından 2022'de ülke çapında bankacılık işletme lisansı verildi ve bu da ülkenin finansal katılımını artırmaya yardımcı olacak.

Tekafül sektörüne gelince, dördü tam teşekküllü olmak üzere pencereler de dahil olmak üzere üç tekafül operatörü bulunmaktadır. Nijerya'da İslami finans sektöründeki diğer oyuncular yatırım firmaları, mikrofinans kurumları ve Fintek firmalarıdır.

Sektörün Büyümesini Teşvik Eden Sağlıklı Düzenleyici Mevzuat Çerçevesi ve Çeşitli Destekleyici Ekosistem Nijerya'nın İslami finans yolculuğu ilk olarak 1991 yılında Bankalar ve Diğer İslami Finansal Kurumlar Kararnamesi'nde yer alan hükümlerle başlamıştır. Bunu 1992 yılında Habib Nigeria Bank tarafından pencere bazında faiz dışı bankacılık hizmetlerinin sunulması takip etmiştir. Ancak Nijerya, ilk tam teşekküllü İslami bankası olan Jaiz Bank'a 2003 yılında prensipte onay verildiğini gördü. Sektör şu anda faiz dışı finansal hizmetler sunan kurumların işleyişine yönelik bir dizi kılavuz tarafından yönetilmektedir. Merkez bankası ayrıca faiz dışı finansal araçların merkez bankası tarafından işletilmesi gibi başka düzenlemeler de getirmiştir.

Ayrıca Nijerya'da tekafül ve sukuk gibi diğer sektörler ve varlık sınıflarına ilişkin düzenlemeler de bulunmaktadır. Merkez bankası altında Finansal Düzenleme Uzmanlar Danışma Konseyi olarak bilinen merkezi bir Şeriat danışma kurulu oluşturulmuştur. Şeriat boyutu, Eylül 2022'de faiz dışı sermaye piyasası ürünleri ve hizmetleri için Şeriat Danışmanlık Hizmetlerine ilişkin yeni düzenlemelerini tanıttıktan sonra SEC altında da yönetilmektedir. Aynı yıl içinde Merkez Bankası, İslami bankaların likidite yönetimlerini geliştirmelerine yardımcı olmak amacıyla likidite ve gün içi imkanlar için bir fonlama getirmiştir. Nijerya'da sektörü daha da derinleştirecek olan son düzenleyici gelişme, bankaların ve finans kuruluşlarının faiz dışı finans kuruluşlarına dönüştürülmesine ilişkin kılavuzdur.

Yönetişim dışında sektörü destekleyen unsurlar incelendiğinde Nijerya'nın bilgi, farkındalık ve sürdürülebilirlik gibi diğer alanlarda da güçlü olduğu görülmektedir.

Tüm bu hususlar Nijerya'nın Sahra Altı Afrika bölgesi için İslami finansın öncüsü olma yolunda ilerlemesine katkıda bulunmaktadır.

NİJERYA’DAKİ İSLAMİ FİNANS HAKKINDA KISA KISA

İslami finans bilgisi için Nijerya'da İslami finans konusunda eğitim veren sekiz kurum bulunmaktadır ve bunlardan altısı bu konuda derece vermektedir.

Nijerya'da bulunan kurumlar sektörle ilgili 72 araştırma makalesi ve dergi makalesi yayınlamıştır.

Ayrıca 2021 yılında Nijerya'da sekiz İslami finans etkinliğine ev sahipliği yapılmıştır.

Sekt.rün sürdürülebilirliği açısından, ülkedeki İslami finans kuruluşları tarafından zekat ve yardım fonları gibi KSS fonları olarak toplam 186 bin ABD doları ödendi.

Ayrıca, Nijerya'da 2021 yılında OneWattSolar tarafından 2,4 milyon ABD doları tutarında ilk yeşil sukuk ihracı gerçekleştirilmiştir.
 

Shereen Mohamad
Refinitiv