Türkiye Yüzyılı Vizyonu kapsamında Nijerya ile iş birliktelikleri

Nijerya’da son dönem dikkate alındığında ekonomik kalkınmada öne çıkan sektörler nelerdir?

Afrika'nın en kalabalık ülkesi ve en büyük ekonomisi olan Nijerya doğal kaynak zengini bir ülke konumunda olup, petrol ve doğalgaz üretimiyle ön plana çıkmaktadır. Ülkede hemen hemen her alanda yatırıma ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkede özellikle altyapı alanındaki çalışmaların fazlalığı nedeniyle, yapı ve inşaat malzemelerine olan ihtiyacın gün geçtikçe daha da artması beklenmektedir. Zaten bu alanda iyi düzeyde olan ihracatımızın önümüzdeki dönemdeki payının daha da artmasını bekliyoruz.

Gayrimenkul sektörü açısından da oldukça yüksek bir potansiyele sahip olan ülkede, 17 milyon konut açığı bulunmaktadır. Gerek gayrimenkul sektöründeki açık, gerek köprü, yol, tünel, havalimanı, fabrika gibi altyapı yatırımlarına duyulan ihtiyaç, Nijerya’da iş yapmak isteyen müteahhitlik firmaları açısından önemli bir fırsat oluşturmaktadır.

Ülkede halkın yarısının şebeke elektriğine erişimi bulunmamakta olup, elektrik verilen yerlerde ise kesintisiz elektrik hizmeti sağlanamamaktadır. Yeni konut projelerini de göz önüne aldığımızda, özellikle jeneratör ve asansör gibi ürünlere olan ihtiyacın fazla olacağı açıktır.

Eğitim ve sağlık altyapısının yetersiz olduğu ülkede, hizmet ihracatçılarımız açısından da yüksek bir potansiyel bulunmaktadır. Pek çok Nijeryalı, mevcut sağlık altyapısının yetersizliği nedeniyle yurt dışında tedavi olmayı seçmektedir. Yurt dışında tedavi olmak için yapılan harcamanın 2 milyar dolar olduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizin sağlık turizmi alanındaki tecrübesiyle Nijerya pazarına yönelmesinin, yüksek getiri sağlayabileceğini değerlendirmekteyiz.

Aynı şekilde, eğitim alanında da Nijeryalılar yurtdışını tercih etmektedir. Ülkemiz de son dönemde bu alanda popüler merkezlerden biri olmuştur. Türkiye’ye öğrenim görmeye giden öğrenci sayısı her geçen yıl artmaktadır.

Nijerya’da İslami Finans faaliyetleri ülke ekonomisinde nasıl bir konumda yer alıyor, bahseder misiniz?

Nijerya’nın, İslami Finans sektörünün hükümetin sukuk ihracı sayesinde büyümeye devam edeceği, ancak, orta vadede hâlâ gelişme aşamasında kalmasının muhtemel olduğu değerlendirilmektedir. Küresel karşılaştırmaya göre, sınırlı da olsa, 2023-2024 döneminde 755,5 milyar NGN (1,6 milyar ABD Doları) tutarında olağanüstü bir ihraçla Afrika'nın en büyük sukuk piyasasına ev sahipliği yapması beklenmektedir.

Nijerya'da faizsiz bankacılık olarak anılan İslami bankacılık da güçlü finansman desteği, büyüyen bir sermaye tabanı ve hükümet tarafından uygulanan daha gevşek gereklilikler sayesinde hızla büyümektedir. İslami finans faaliyetlerinin gelişmesindeki en büyük zorluklar arasında, sınırlı bir İslami bankacılık ve İslami ürünlere ilişkin düşük kamu bilinci yer almaktadır.

Nijerya İslami Finans sektörünün büyüklüğünün 2022 sonunda 2,9 milyar ABD doları olduğu tahmin edilmektedir. Banka ve İslami fonlar dışında kalan doğrudan yatırıma dönük sukuk ihracı toplam miktarın %57’sini oluşturmaktadır. Bunun dışında, toplam sukuk kaynağının %47’sini, İslami bankalar ve %1’ini ise, İslami fonlar oluşturmaktadır.

İslami bankacılık varlıkları 2022 yılının ilk yarısında yıllık bazda %71 artmıştır. Ancak, toplam endüstri varlıklarına göre, sadece %0,8'lik bir pazar payına ulaşabilmiştir. Nijerya'da sadece üç tam teşekküllü İslami banka (Jaiz Bank, Taj Bank and Lotus Bank) faaliyet göstermektedir. Tümü küçük sermaye tabanlarına ve sınırlı bir dağıtım ağına sahip durumdadır. Faizsiz bankaların mevduat tahsilatı, sektör mevduatındaki %0,4'lük pay ile sınırlı kalırken, finansman payı sanayi kredilerindeki %0,7'lik payla daha yüksek durumdadır.

Türkiye-Nijerya ticaretinin gidişatı ve mevcut potansiyeller konusunda düşüncelerinizden bahseder misiniz?

Tüm dünyada olduğu gibi Nijerya’yla da pandemi döneminde ticaret hacmimizde daralma yaşanmış; ancak, ihracatımız açısından herhangi olumsuz bir durum görülmemiştir. Pandemi öncesi dönemde 2019 yılında 595,9 milyon ABD doları olan ihracatımız, pandeminin etkisinin en yoğun yaşandığı 2020 yılında dahi artarak 610,9 milyon ABD dolarına yükselmiştir. 2022 yılında ise 735,9 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.

Nijerya’ya ihracatımızda öne çıkan ürünler; yapı ve inşaat malzemeleri, elektrikli teçhizatlar ve mobilyadır. Nijerya’ya ihracatımızda en önemli fasıllar arasında elektrikli makinalar, demir veya çelikten eşya ve kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler yer almaktadır. Ülkeden en çok ithal ettiğimiz ürünler ise, petrol ve doğal gaz ağırlığı oluştururken, enerji sektörü dışında susam tohumu, kakao tohumu ve üre gibi tarım ürünleri ön plana çıkmaktadır. Nijerya’dan ithalatımızda en önemli fasıllar arasında yağlı tohum ve meyveler, gübreler ve mineral yakıtlar ve yağlar yer almaktadır.

Türkiye-Nijerya İlişkilerinde yeni dönemde olası iş birliği alanları hakkında ne düşünüyorsunuz?

Ülkemiz ile Nijerya arasındaki iş birliği her geçen gün artmaktadır. Nitekim, ticaret hacmimizin son beş yılda iki kat arttığını görüyoruz. Halihazırda iyi durumda olan ticari ilişkilerimizi 2023 yılında daha da iyi düzeye getirmek için çalışmalarımız devam etmektedir.

Her fırsatta vurguladığımız 17.08.2022 tarihli ve 5973 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile yürürlüğe konulanmİhracat Destekleri Hakkında Karar’ı burada da hatırlatmakta fayda var: Bu düzenleme ile ihracat destekleri daha anlaşılır ve yeknesak bir yapıya sahip, etkin, verimli, yenilikçi ve esnek bir kimliğe kavuşturulmuştur. Anılan. Karar çerçevesinde; 2022’nin Temmuz ayı içerisinde lansmanı gerçekleştirilen “Uzak Ülkeler Stratejisi” ile uyumlu olarak pek çok farklı destek başlığında geçerli olmak üzere, desteğe konu faaliyetin hedef ülkede gerçekleştirilmesi halinde, 20 puan, hedef ülkelere yönelik ve hedef sektörlerde olması durumunda ise, + 5 puan ile toplamda 25 puan ilave destek sağlanmaktadır. Bu destekler Nijerya için de geçerlidir.

Ayrıca, 2023 yılında ekonomik ve ticari ilişkilerimizi geliştirecek yeni anlaşmaların imzalanmasına yönelik çalışmalara da ağırlık verilecektir.

Öncelikle, Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın. 19-20 Ekim 2021 tarihlerinde Nijerya’yı ziyareti sırasında Abuja’da imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti ile Nijerya Federal Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığı ile Vergiden Kaçınmaya Engel Olma Anlaşması”nın her iki ülkede yürürlüğe girmesiyle vergi konularında iş birliğinin artırılması hedeflenmektedir.

Bununla birlikte, ülkemizde yürürlüğe giren Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması’nın Nijerya tarafınca da yürürlüğe konulmasını bekliyoruz.

Diğer takip ettiğimiz önemli bir Anlaşma ise, Gümrük Konularında Karşılıklı İdari Yardım Mutabakat Zaptı’dır. Afrika’nın birçok ülkesinde olduğu gibi Nijerya’da da gümrük süreçleri oldukça yavaş ve şeffaflıktan uzak bir şekilde yönetilmekte, söz konusu Mutabakat Zaptı’nın yürürlüğe konulmasıyla gümrük işlemleri ve bilgi akışında hızlanma olmasını beklemekteyiz.

Son olarak gündemimizde olan önemli hususlardan bir diğeri ise, ülkemizle Nijerya arasında Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmasına yönelik çalışmalardır. Bu konuda heyetler arası görüşmelerin önümüzdeki aylarda başlatılmasını hedeflemekteyiz.

Türk yatırımcılar için Nijerya’daki son dönem yatırım fırsatlarıyla ilgili neler söylemek istersiniz?

Nijerya'nın önümüzdeki 50 yıl içinde nüfus bakımından Hindistan ve Çin'den sonra dünyanın en kalabalık ülkesi olması beklenmektedir. Dolayısıyla, zengin doğal kaynakları ve büyük pazarıyla Türk iş insanları için önemli yatırım ve iş imkânları barındırmaktadır.

Ülkemizin, diğer Afrika ülkelerinin genelinde olduğu gibi Nijerya’daki imajı oldukça olumludur. Nijerya’da özellikle mobilya sektöründe Türklerin hakimiyeti bulunmakta, mobilya denilince ilk akla gelen ülke Türkiye olarak göze çarpmaktadır. Bunun yanı sıra, özellikle ihracatımızda da ilk sıralarda yer alan yapı ve inşaat malzemeleri sektöründe de ülkemiz ürünlerinin ön plana çıktığını görmekteyiz. Çin ürünlerinin kalitesinden memnun olmayan Nijeryalılar, yapı ve inşaat malzemelerinde Avrupa standardında olan ve aynı zamanda Avrupa’ya göre daha ucuz olan Türk ürünlerine yönelmektedirler. Mobilya ve inşaat malzemeleri ile birlikte tekstil ve sağlık malzemeleri gibi birçok alandaki ürünlerin Türk üretimi olması, Nijeryalılar için o ürünün kaliteli olduğu anlamını taşımaktadır.

220 milyona yaklaşan nüfusuyla Nijerya, Türk yatırımcılar ve ihracatçılar için çok büyük bir potansiyel arz etmektedir. 2021 yılında 52 milyar doları geçen ithalat gerçekleştiren Nijerya’nın ithalatındaki payımızın, giderek güçlenen “Made in Türkiye” algısı ile ilerleyen yıllarda ciddi şekilde artacağını düşünüyoruz.

“Türkiye Yüzyılı Vizyonu (2023-2053)” kapsamında iki ülkenin iş birliğinde Türkiye’nin Katılım Finans sektörünün üstleneceği roller sizce nelerdir?

Nijerya’da son dönemde İslami Finans şekli olan sukuk gelişim göstermektedir. Henüz yaygınlığı çok olmamakla birlikte, ülkede hızlı bir şekilde gelişim süreci yaşamaktadır. 2022 yılının ilk çeyreğinde sukuk piyasasında yaşanan %71’lik büyüme bunun bir göstergesi durumunda olup, 2022 yılında sukuk piyasasındaki fon değerinin 2,6 milyar ABD doları düzeyine ulaştığı bilinmektedir.

Ülkemizin katılım finans alanındaki tecrübesi ve yeterliliği Nijerya’da yeni gelişen katılım finans alanı için fırsatlar sunmaktadır. Bu bağlamda, ülkemiz uygulamalarının Nijerya için yol gösterici olabileceği, bu çerçevede, ilgili sektörlerin hem bilgi paylaşımı, hem de insan kaynağı konusunda ortak çalışmalar yapabileceği düşünülmektedir. 100 milyona yakın Müslüman nüfusun yaşadığı Nijerya’da, bankacılık sisteminin gelişimine paralel olarak Müslüman nüfusun katılım bankacılığına olan ilgisinin artacağı beklenmektedir.

Nijerya hükümeti tarafından 2017-2022 yılları arasında yol projeleri kapsamında 742 milyar Naira (yaklaşık 1,6 milyar ABD doları) düzeyinde sukuk fonu kullanılmıştır. Abuja’da 2022 yılı için kullanılan sukuk fonu 130 milyon Naira’ya (yaklaşık 282 bin ABD doları) ulaşmıştır.

Nijerya’da bankacılık sisteminin yeterince gelişmemiş olması ve Müslüman halkın dini hassasiyetleri sebebiyle katılım finans sisteminin büyüklüğünün önümüzdeki dönemde daha da artacağı düşünülmektedir.

Bu bağlamda, katılım finans alanındaki tecrübelerimiz ile sektörde yer edinmemizin Nijerya’nın bankacılık sistemine katkı sağlayacağı gibi yatırımcılarımızın da Nijerya pazarında yer almalarını kolaylaştıracağı değerlendirilmektedir.

Hidayet Bayraktar
T.C. Abuja Büyükelçisi