Küresel İslami Fintek ve Türkiye'nin Potansiyeli

Finansal teknoloji, finans sektörünün gelişmesinde ve yenilenmesine katkı sağlamış olup, otomasyon maliyeti düşürme, merkezileştirme, küresel erişim ile gelişmiş iletişim ve şeffaflık yoluyla finansal hizmetleri yükselten bir araç olarak hizmet etmiştir. İslami finans endüstrisindeki çeşitli sektörlerde benimsenmesi, alanın geleneksel sistemdeki sınırlarının ötesine geçmesine ve büyüme için yeni alanlar keşfederek gerçek hedeflerine ulaşmasına izin vermiştir.

İSLAMİ FİNTEKLERİN SON DURUMU

Küresel İslami Fintek Raporu 2021'e göre İslami fintek görünümü, uluslararası olarak 230'dan fazla finteki dünya çapında İslami bankacılık ekosistemlerine yayılan dijital dönüşümler olarak tanımlanmıştır. İslami finansın büyüme yörüngesinde, konvasiyonel yerleşik düzenlemelerle mücadelesinde yer alan birçok kısıtlama, sektörün yavaş ilerlemesine sebep olmuştur. Fintek, İslami finansı gerçek büyüme potansiyeline ulaşabileceği yenilikçi ve sınırsız bir alana getirerek, bu büyüme modelini dönüştüren bir faktör olarak gelmektedir. Rapora göre, İslami finteklerin 2025 yılına kadar işlem hacminde yüzde 21'lik bir Yıllık Bileşik Büyüme Oranı (YBBO) ile 128 milyar dolara genişlemesi bekleniyor. Bu, aynı zaman diliminde yüzde 15'lik bir yıllık bileşik büyüme oranında büyümesi beklenen konvansiyonel finteklerden daha hızlı bir büyüme oranıdır.

Bu ilerleme hızıyla fintek alanının geliştirilmesi ve yenilenmesinde büyük potansiyel yatmakta ve bunun nasıl uygulamaya konulabileceği sorusu ortaya çıkmaktadır. Hâlihazırda, İslami fintekler aracılığıyla küresel olarak sunulan hizmetlerin görünümü, amaçlanan sonuçlara göre tasarlanmış 220'den fazla hizmeti içermektedir. Eşler arası (p2p) ve kitle fonlama hizmetleri dijital platformlar aracılığıyla hayata geçirildiğinden, fon oluşturma kanalları tasarlandıkça İslami finansman geniş çapta yayılmakta ve dünya çapında ivme kazanmaktadır. Kitle fonlama platformları ve p2p, Şer’i uyumlu, şeffaf ve karlı yatırımları kolaylaştırdığından bu platformlar İslami 

finansı yeni bir çağa taşımaktadır. Bu fintekler ayrıca erken aşamadaki işletmeler, startuplar ve KOBİ'ler için finansman ve kaynak oluşturmayı da kolaylaştırmış ve aynı zamanda risk sermayeleri ve yüksek gelirli bireyle- rin fintek alanını destekleyip teşvik etmelerinin yanı sıra İslami finans endüstrisindeki çeşitli sektörlere erişerek çok çeşitli hisse senetlerine sahip olmalarını sağlamıştır.

İslami finansın önemli bir sektörü, sukuk enstrümanları- na doğru güçlü bir kayma yaşayan sermaye piyasalarında yer almaktadır. Hükümetler, küresel piyasayı etkilemek amacıyla ilk kez ihraç gerçekleştirdikçe, sukuka ilgi artmaktadır. Fintekin sınırlandırılmamış doğası gereği, sukuk yönetimi avantajlı ve daha iyi yapılandırılabilir. Fintekin böyle bir alana entegrasyonu, mevcut yapıların karmaşıklığını ve maliyetini gidererek bu kısıtlamaların ortadan kaldırılmasına yardımcı olur. Ek olarak, blok zinciri teknolojisinin tanıtılmasıyla sukuk verimli bir şekilde yönetilebilir.

DİJİTAL İSLAMİ FİNANSAL HİZMETLER HAKKINDA FARKINDALIK

Sunulan hizmetlerin kapsamının ötesinde, İslami fintek, finansal kurumların ve işletmelerin ötesine geçen bir ilgi artışı görmektedir. Ekosistem, potansiyel boşlukları ele alırken, alanın sorunsuz bir şekilde işlemesi için daha iyi ayarlanmasına yardımcı olan düzenleyiciler ve danışma organları tarafından daha da ileriye götürülmektedir. Şer’i alimler ve danışmanlar ile araştırma kurumları ve 

eğitim bölümleri, fintekin İslam ekonomisine entegras- yonunu hızlandırmak için çalışmaktadır. İslami finans sektörünün gelişme potansiyeli güçlü kalmaya devam etmektedir. Ancak İslami finans ürünleri hakkında kamuoyunun yetersiz bilgisi, özellikle sektörün azınlıkta olduğu bölgelerde, sektörün başlıca zorlukları arasında yer almaktadır. Bu, finansal okuryazarlığı ve yatırımcıların uzun vadeli yatırımlar kurma ve sürdürme becerisini ele alan önlemleri gerektirmektedir.

En az gelişmiş İslami finans piyasaları, destekleyici yasal düzenlemelerin olmaması nedeniyle İslami malların mevcut olmadığı ve ayrıca en düşük farkındalık, güven ve talep seviyelerine sahip olanları içermektedir. Müşteriler, düzenleyiciler, finans kurumları ve çalışanlar dahil olmak üzere çeşitli paydaşlar için devam eden eğitim ve farkındalık kampanyaları gibi İslami finans hizmetlerini destekleyen ve fintek çözümlerinin artan kullanımıyla desteklenen düzenlemelerin geliştirilmesi, bu zorlukların ele alınmasına yardımcı olabilecek girişimlerdir.

FİNANS EKOSİSTEMİNDE İSLAMİ FİNTEKLERİN BÜYÜME POTANSİYELİ

İslami finteklerdeki potansiyel, İslami finansın odak- landığı değerleri, sosyal ve sürdürülebilir kalkınmayı karlılık ve ekonomik büyüme ile birleştirerek yürütme yeteneğinde yatmaktadır. Hal böyle olunca da ekonomi, geliştirme aşamasında olan ve sadaka, vakıf, tekafül ve zekât gibi sürdürülebilir finansmanı yönlendiren birden çok araca doğru bir kaymaya tanık olmaktadır. Bunlar, e-cüzdanlar, kitle fonlaması ve hatta blok zinciri teknolojisi, kripto para birimi ve tokenizasyon yardımıyla güçlü bir şekilde güçlendirildi.

Son zamanlarda finansta ESG, yeşil ve mavi sukuk ih- raçları gibi sürdürülebilirliğe yönelik geniş bir büyüme söz konusu. Bireysel perspektiften bakıldığında, varlık yönetimi ve kişisel finans, varlık yönetimini, helal kre- dileri ve ipotekleri ve öğrenci finansmanını yönlendiren diğer alanlar olmakla birlikte, bunlar da kitle fonlaması ile ortaya çıkan robo-danışmanlık, varlık teknolojisi ve “challenger” (rakip) bankalar ile desteklenmektedir.

TÜRKİYE'DE İSLAMİ FİNTEK'İN GELİŞME/BÜYÜME POTANSİYELİ

İslami fintek, son birkaç yılda İslami finansta önemli bir büyüme göstermiştir. Fintek’in, genel olarak, 2008 eko- nomik krizinin hayırseverlik, sanat ve benzeri neden- lerle kitle fonlaması platformlarının popüler yükselişini sağlamasından ve yatırım için P2P medyasının dikkat çekmeye başlamasından sonra dünya çapında tanınırlığı arttı. Kitle fonlaması, regtek gibi farklı fintek formları arasında Insurtech, fintek platformları üzerinden kolay erişilebilir yollarla sigorta hizmetleri sunmaktadır. İslami finans sektörü şimdiye kadar bu tür hizmetlerden henüz önemli ölçüde yararlanamadı. İslam dünyasında İslami Insurtech hayata geçirmek için başarılı bir formülün keşfi, ortalama yaşı 23 olan ve dünyanın en genç nüfusu olarak kabul edilen, genç ve teknoloji meraklısı Müslüman Milenyum nüfusunu keşfetmeye çalışmak isteyen cesur ve hevesli kişiler için potansiyel bir servet sunuyor. Mali durumlarını helal tutmaya hevesli genç Müslüman nesil, değerlerine ve benzersiz finansal ihtiyaçlarına hitap eden sofistike tekafül ürün ve hizmet arayışında olacak.

TANIMLAR

Tekafül, İslam'da yasaklanan unsurlardan arındırılmış ve geleneksel sigorta sistemine alternatif bir sigorta sistemini ifade eder. Arapça'da "tekafül" terimi, sosyal dayanışma, iş birliği ve karşılıklı destek dahil olmak üzere daha geniş bir anlama sahiptir. Uluslararası İslam Fıkıh Akademisi (IIFA), tekafülü şu şekilde tanımlamaktadır: “Kooperatif/katılım sigortası, belirli risk(ler)le karşı kar- şıya olan bir grup insanın, herhangi birinin zararlarını tazmin etmek için kullanılan kâr amacı gütmeyen bir fona iş birliğine dayalı olarak belirli bir miktarda katkıda bulunmayı kabul ettiği süreçtir. İmzalanan anlaşmalar ve mevzuat gereğince söz konusu risk gerçekleştiğinde oluşan zarar karşılanacaktır.” (Uluslararası İslam Fıkıh Akademisi, 2016).

TÜRKİYE'DE TEKAFÜL ENDÜSTRİSİ GELİŞİMİ

Türkiye pazarındaki ilk tekafülün varlığı 2009 yılında ge- nel tekafül şirketi Neova Sigorta'nın kurulmasıyla ortaya çıkmış, ardından 2013 yılında ilk aile tekafül şirketi Katılım Emeklilik ve Hayat'ın kurulmasıyla başlamıştır. Ancak tekafül sanayine ilişkin düzenleme, Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 2017 yılında yü- rürlüğe girmiştir. Mütevazı başlangıcına rağmen, 2017'de yüzde 2,8 olan tekafül sektörünün pazar payı 2020 Eylül ayında 3 milyar Türk lirasına ulaşarak yüzde 5’lik pazar payına ulaşmıştır. 2023 yılında, Türk Sigorta pazarında yüzde 10’luk pazar payıyla çift haneli rakamlara ulaşması beklenmektedir.

FİNTEK VE TEKAFÜL ENDÜSTRİSİ

Dünyada ilgi gören Türk fintek görünümü, istikrarlı büyü- mesini sürdürmektedir. Startup Watch'a göre, 2020 yılında 165 girişim, melek yatırımcılar ve girişim sermayeleri tarafından toplam 139 milyon dolar toplayarak ekosistem için yeni bir rekor kırdı. Şu anda, sektörde faaliyet gösteren sigorta toplayıcı, veri ve risk analizi ve risk yönetimi şirketi olarak hizmet veren 2016-2018 yılları arasında 2,1 milyon ABD doları toplayan dünya çapında 12 konvansiyonel In- surtech girişimi bulunmaktadır. Tekafül sektörünün son yıllardaki beklentilerine ve potansiyeline rağmen, Türkiye'deki geleneksel Insurtech endüstrisinde muadillerine kıyasla herhangi bir fintek faaliyeti görülmemiştir. Ancak bu durum İslami fintek içinde yeni bir niş olan tekafül pazarına girme fırsatını göstermektedir. Mart 2022'de, teknolojinin ve İslami finans ilkelerinin birleştirilmesi yoluyla finansal inovasyon olanaklarını sergilemek için İstanbul'da üçüncü kez Küresel İslami Fintek Zirvesi ger- çekleştirilecek. Bu etkinlik, İslami finans endüstrisindeki en önemli uzmanlardan bazılarını ve fintekteki vizyoner uzmanları bir araya getirerek, günümüzün acil sorularını araştırmak ve sektörün nasıl ileri taşınacağıyla ilgili bazı kritik konuları ele alacaktır.

FIRSATLAR

İslami Insurtech, son birkaç yılda araç tekafülünün elde ettiği başarı dalgasını kullanarak potansiyel olarak baş- langıcını bulabilir. Türkiye Sigorta Birliği'ne göre, kasko primleri 1 Temmuz 2016'dan 30 Haziran 2018'e kadar yaklaşık yüzde 33 arttı. Bu artış büyük ölçüde tekafüle atfedildi. İslami bankacılık ve tekafül endüstrisinin, Türk ekonomik büyümesinin ayrılmaz bir parçası olmak ve İstanbul'u bir finans merkezi olarak belirlemek için 11. Kalkınma Planı'nın (SBB, 2019) sunulmasıyla hükümetin desteğine sahip olduğunu belirtmekte fayda var.

SONUÇ

Türkiye'deki tekafül endüstrisi için güçlü hükümet des- teği ile İslami Insurtech/tekafültekin oluşma potansiyeli mevcuttur. Tekafül operatörleri ve yerleşik şirketler, uygun maliyetli çözümler sağlamak ve tüm tekafül döngüsünü ele almak için diğer fintek girişimleriyle ortaklık kura- bilir. Katar'daki Qatar Insurance Company (QIC) tarafın- dan, gelişmekte olan pazarlardaki sigortacılara yönelik hizmetlerini Afrika üzerinden odaklanarak destekleyen Swiss Re ile iş birliği içinde kendi web tabanlı Anoud+ platformlarını geliştirdikleri modelden bir ders alabiliriz. Sektördeki kilit oyuncular olarak uygulayıcılar, girişimci- ler, yerleşik şirketler ve tekafül operatörleri, Türkiye'deki faizsiz finans sisteminin genelinin sürdürülebilirliğini sağlamak için ortak bir sorumluluğa sahiptir.

Elmangos Ventures CEO'su Abd Elmohaimen Mansi & Ortak Yazar Abdikan Warsame

İçeriği Katılım Finans 29. sayısında görüntüleyebilirsiniz.