Sürdürülebilir Kalkınma İçin İslami Finans ve Etki Yatırımı

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı İstanbul Uluslararası Özel Sektör ve Kalkınma Merkezi (UNDP IICPSD) İslami Finans Portföyü Başkanı Fatma Çınar; sürdürülebilir kalkınma bağlamında İslami finansı, 11. Uluslararası Saraybosna İş Forumu’na dair izlenimlerini ve İslami finans eğitimine yönelik Massive Open Online Course (MOOC) projesini Katılım Finans’a anlattı.

İslami finans ve etki yatırımı sürdürülebilir kalkınmaya nasıl katkıda bulunabilir?

Günümüzün küresel nitelikteki yoksulluk, sosyal eşitsizlik ve çevresel bozulma sorunlarının üstesinden gelmek için devletlerin finansman arayışı her zamankinden daha öncelikli hâle geldi. COVID-19 pandemisinden önce, gelişmekte olan ülkeler, 2030 yılına kadar Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na (SKA) ulaşmak için 2,5 trilyon dolar tutarında bir finansman açığıyla karşı karşıyayken, bu rakam 2020'de 4,5 trilyon dolara kadar yükselmiştir. Bu büyüyen finansman açığını karşılamak için, mevcut kaynakların etkin bir şekilde kullanılması ve yeni alternatif finansal kaynakların devreye sokulması gerekmektedir.

İslami finans, 2020'de yıllık yüzde 14’lük bir büyüme oranıyla ve 3,4 trilyon dolar civarındaki küresel varlığıyla, sürdürülebilir kalkınma finansmanında konvansiyonel olmayan oldukça önemli bir kaynağı teşkil etmektedir. Toplam İslami finans varlıklarının her yıl yüzde 8 oranında büyüyerek 2025 yılına kadar 4,94 trilyon dolara ulaşması beklenmektedir. Asya ve Orta Doğu’daki genişleyen pazarlar, bu büyümenin asıl kaynağı olsa da İslami finans, Güney Amerika ve Avrupa’da da yüksek büyüme potansiyeline sahiptir.

Etki yatırımı, SKA’lar için bir diğer değerli finansman kaynağıdır. 2020’de küresel ölçekte 2,3 trilyon dolar etki yatırımı yapılmıştır. Addis Ababa Eylem Planı’nın önemli bir parçası olarak “etki yatırımı”, Sekizler Grubu (G8), Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ve Avrupa Birliği (AB) tarafından kalkınma finansmanı için alternatif bir finansal araç olarak kabul edilmektedir.

İslami finans ve etki yatırımı, birbiriyle son derece uyumlu birtakım ilkelere sahip olup, her ikisinin de 2030 SK Gündemi’ne çeşitli şekillerde katkıda bulunma potansiyeli vardır. Her iki sektör de yatırımcıların “fayda vermeyi önceleyerek, zarar vermekten kaçınmayı” hedeflediği sosyal katkıya dayalı yatırımları teşvik etmektedir. Ayrıca hem İslami finansörler hem de etki yatırımcıları, finansal getirinin yanı sıra pozitif sosyal ve çevresel etki yaratma ve böylece ticari/sosyal faydayı uyumlu hâle getirme amacıyla hareket etmektedirler. Son olarak, her iki sektör de mevcut finans sektörüne dâhil edilmeyen dezavantajlı grupları entegre ederek, kapsayıcı finansal sistemlerin oluşturulmasına katkıda bulunmaktadır.

UNDP IICPSD, özel sektör ve İslami finansın sürdürülebilir kalkınma faaliyetlerini nasıl destekliyor?

UNDP IICPSD ve İslam Kalkınma Bankası (IsDB), İslami finansı ve etki yatırımını küresel SKA finansmanının önde gelen sağlayıcıları olarak konumlandırmak için 2016 yılında Global Islamic Finance and Impact Investing Platform (GIFIIP) adında bir platform kurdu. İslami finans ve etki yatırımı piyasalarında faaliyet gösteren özel sektör, hükûmetler ve kilit paydaşları bir araya getiren bu platform, işbirlikçi bir çalışma alanı yaratarak sürdürülebilir kalkınma sorunlarına piyasa temelli çözümleri desteklemektedir.

IICPSD; GIFIIP ve İslami finans portföyü kapsamında, Malezya Menkul Kıymetler Komisyonu (SC), İslam Kalkınma Bankası’nın (IsDB) İslam Özel Sektörünün Geliştirilmesi Kurumu (ICD) ile ortaklaşa olarak 2018’de, Yeşil Sukuk Girişimi’ni başlattı. Girişim, faaliyetlerini Türkiye, Pakistan ve Özbekistan’da hayata geçirdi. Bunun yanı sıra IICPSD, Pakistan, Endonezya, Fas ve Türkiye’de, İslami finans ve etki yatırımı konusunda eğitimler verdi. Ayrıca IICPSD; İslami finansı Cibuti ve Afganistan'daki kredi garanti fonlarına entegre ederek, Cibuti’deki KOBİ’lerin ekonomik dayanıklılığını artırarak, Afganistan’da mikrofinansın geliştirilmesi için stratejik tavsiyeler ve model önerisi sunarak UNDP ülke ofislerine İslami finans konusunda teknik destek sağlamaktadır. Merkezin İslami finans portföyü, ilgili alanlarda endüstri ile ilişkili araştırmalar yürütmeye devam ekmektedir.

11. Uluslararası Saraybosna İş Forumu hakkında izlenimleriniz neler?

Uluslararası Bosna Bankası (BBI) tarafından IsDB, Dubai İslam Bankası ve Abu Dhabi İslam Bankası iş birliğiyle düzenlenen Forum, 11-12 Mayıs 2022 tarihlerinde Saraybosna'da gerçekleşti.

Forum’un İslami finans ve SKA'lar konulu panelinin moderatörlüğünü yaptım. Panel’e, UNDP IICPSD Direktörü Sayın Sahba Sobhani, Islamic Relief UK Mikrofinans Program Lideri Dr. Mohammed Kroessin, TKBB Genel Sekreter Vekili Sn. İsmail Vural, United Bank of Albania CEO'su Sn. Amel Kovačević, Amman Sanayi Odası Yönetim Kurulu Genel Sekreteri Sn. Tamim Nayef Qasrawi ve BBI Proje Müdürü Dr. Admir Mešković panelist olarak katılım gösterdiler.

Panel, İslami finans ve bankacılık sektörünün sürdürülebilir kalkınmaya katkıları konusuna odaklandı. Panelistler ayrıca İslami finansın hem bölgesel hem de küresel düzeyde kapsayıcı finansal sistemler yaratma potansiyelini ele alarak bu alandaki temel zorlukları ve fırsatları dile getirdiler.

Panelin ardından UNDP IICPSD olarak Massive Open Online Course (MOOC): “Islamic Finance for the Sustainable Development Goals” adlı online eğitimimizin lansmanını yaptık. MOOC; İslami finans kuruluşları, akademik kurumlar, bankalar ve diğer özel sektör paydaşları tarafından büyük ilgi ile karşılandı.

MOOC eğitiminiz hakkında biraz bilgi verebilir misiniz?

UNDP IICPSD, IsDB ve İngiltere Durham University Business School ile birlikte MOOC eğitimini geliştirdi. MOOC, kalkınma profesyonellerinin ve İslami finans paydaşlarının sürdürülebilir kalkınma ve İslami finans konularında kapasitesini geliştirmek için tasarlanmış bu alandaki ilk online kurstur. Eğitimimiz, 5 modülden oluşmakta ve kurs eğitmeni olarak 11 ülke ve 3 kıtadan 27 uluslararası kabul görmüş uzmanı bir araya getirmektedir.

Eğitim ücretsiz olarak hem IsDBI'nin EdX kanalında hem de UNDP'nin Learning for Nature platformunda kısa süre içinde yayınlanmış olacak. Ayrıca, SDG Academy Library'de de eğitime ilişkin öğrenme videoları yer alacak.

Fatma Çınar

UNDP IICPSD İslami Finans Portföyü Başkanı