Endonezya İslami Finans Sistemi ve Türkiye Potansiyeli

Endonezya Finansal Hizmetler Kurumu (OJK), finansal hizmetler sektöründeki genel faaliyetinin; düzenli, adil, şeffaf ve hesap verebilir bir şekilde yürütülmesi ve finansal sistemin büyümesini gerçekleştirebilecek kapasitede olması, büyümenin sürdürülebilir ve istikrarlı olması, ve tüketiciler ile halkın çıkarlarını koruyabilmesi amacıyla kurulmuştur. Bu amaçla, ulusal rekabet gücünü artırmak için OJK'nin ulusal finansal hizmetler sektörünün çıkarlarını desteklemesi beklenmektedir. Buna ek olarak OJK, küreselleşmenin olumlu yönlerini dikkate alarak, finansal hizmetler sektöründe insan kaynakları, yönetim, kontrol ve mülkiyet dahil olmak üzere diğer şeylerin yanı sıra ulusal çıkarları koruyabilmelidir.

ENDONEZYA İSLAMI FINANS YAPISI VE DÜZENLEMESI

Endonezya İslami finans sistemi genellikle düzenleme, denetim, ödeme sistemleri ve uyuşmazlık çözümünü içerir. Bu nedenle Endonezya hükümeti, ulusal ekonomiyi destekleyebilecek güçlü bir sistem haline gelebilmesi için İslami finans sektörünü geliştirecek altyapıyı oluşturmuştur. Üçüncü taraf fonları toplayan İslami finans kurumları, OJK'nin düzenlemesi ve denetimi altında olmalıdır. Endonezya'daki İslami finansın İslami yönünün belirlenmesi Ulusal İslam Konseyi-Endonezya Ulema Konseyi (DSN-MUI) tarafından yayınlanan bir fetvaya dayanmaktadır. İnsanlar ve İslami finans kurumları arasında gerçekleşen ödemeler de dahil olmak üzere parasal ve makro ihtiyati politikalar Endonezya Bankası tarafından düzenlenmektedir. İslami bankacılık faaliyetlerinde ortaya çıkan bir anlaşmazlık varsa, anlaşmazlık Yüksek Mahkeme’de (Mahkamah Agung) İslami Ekonomi Hâkimi tarafından ele alınacaktır. Endonezya’da İslami finans, İslami bankacılık, İslami banka dışı finans sektörü (IKNBS), İslami sermaye piyasası ve Finansal Teknoloji/Dijital Finansal İnovasyon Endüstrisi dahil olmak üzere dört sektöre ayrılmıştır.

ENDONEZYA’DA İSLAMI FINANSIN ACILIYETI

Aralık 2021'de Endonezya'nın toplam İslami finansal varlıkları, ülkenin toplam finansal varlıklarının yüzde 10,16'lık pazar payı ile yüzde 13,82 (yıllık) büyüyerek 143,70 milyar dolara ulaşmıştır. Endonezya’da İslami finans son beş yılda ortalama yüzde 10'dan fazla büyümüştür. Endonezya İslami finans sektörü, Endonezya ekonomisini destekleyen sektörlerden biridir ve COVID-19 salgınının iki yılı boyunca pozitif büyüme kaydetmiştir. Bu nedenle İslami finans, Endonezya ekonomisinde önemli bir alt sistemdir. Konvansiyonel ve İslami finans, ekonomiyi iyileştirmek için aynı amaç ve işleve sahiptir. Ancak İslami finans sadece alternatif bir sistem olmayıp ekonomide insanların ana tercihi olma potansiyeline sahiptir. İslami finans sisteminin avantajlarından biri, sürdürülebilirliğe gösterdiği özendir. Genel olarak İslami finans ve spesifik olarak İslami bankacılık, iş ortağının türü konusunda çok seçicidir. İslami finans, insanlık için sürdürülebilir ve faydalı bir iş sektörüne odaklanmaktadır. Bu nedenle İslami finans sistemi, sadece daha büyük değil, aynı zamanda kalite açısından da daha yüksek bir ekonomiyi teşvik edecektir.

2017'den beri Endonezya, yeşil tahviller ve yeşil sukuk çerçeveleri çıkarmış ve 2019'da Endonezya, dünyada bir ilk olarak Hükûmet tarafından bireysel yeşil sukuk ihraç etmiştir. 2021 yılında, bireysel yeşil sukukun yeni ihracı 350,41 milyon dolar talep toplamayı başarmıştır. Pandemi ortamında İslami sermaye piyasasındaki yatırımcıların miktarı da bir önceki yıla göre daha fazla artmıştır. Endonezya ayrıca, finansmanın güvence altına alınmadığı ve gruplar hâlinde ortak bir sorumluluk planıyla İslami yatılı okulların (pesantren) çevresindeki insanları güçlendiren ve yüzde 3 gibi düşük bir kar paylaşım marjı ile beceri geliştirme sağlayan İslami Mikrofinans Kurumları (LKMS) geliştirmektedir. Bu kurum, külfet olmadan İslami yatılı okulların çevresindeki toplumun ekonomisini geliştirmeye ciddi oranda yardımcı olmaktadır.

ENDONEZYA VE TÜRKIYE ARASINDAKI İLIŞKILER

Endonezya ve Türkiye; savunma, eğitim, sosyal ve ekonomik işler alanlarında kapsamlı ikili ilişkilere sahiptir. İki ülke de İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üyesidir. İİT'nin yanı sıra Dünya Ticaret Örgütü (WTO), Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) ve G20 gibi uluslararası forumlarda yer almaktadır. Dünya Bankası'na göre (2022), Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) açısından en büyük 20 ekonomiden biri olan Türkiye, 2020'de 719,95 milyar dolar GSYİH'e, 75,9 milyonluk bir nüfusa ve yüzde 1,79 ekonomik büyümeye sahip. Türkiye'nin 2020'de 8.536 dolar olan kişi başına GSYİH'i, 2020'de 3.869 dolar olan Endonezya'dan daha yüksektir. Bu veriler, Türklerin satın alma gücünün Endonezya'dan daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu da Türkiye'nin gelecek vadeden bir ticaret ortağı olma potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir. Türkiye ile ticaretteki iyileşme, kısmen Endonezya'nın Türkiye'ye karşı ticaret fazlası vermesi nedeniyledir. Ticareti artırmaya yönelik bir adım olarak Endonezya ve Türkiye'nin ticaret değerini optimize eden ticari iş birliklerinin kurulması gerekmektedir. Bunlardan biri, iş birliğinin öncelikli ürünlerini belirlemektir. Doğru iş birliği biçiminin, Endonezya ve Türkiye'nin önde gelen ihracat ürünlerine dayalı ticareti kolaylaştırması beklenmektedir.

Endonezya'nın Türkiye'ye önde gelen ihracat ürünlerinden bazıları arasında hurma yağı, kalay, viskoz rayon kesikli lifleri, doğal kauçuk, tek iplik, kakao tozu, kurutulmuş hindistan cevizi ve donmuş kraker yer almaktadır. Türkiye'nin sunabileceği ürünler arasında ise tütün, buğday, dondurma, otomatik ev aletleri, seramik, zeytinyağı, elektrik transformatörleri ve alüminyum hidroksit yer almaktadır. Endonezya'nın Ocak-Ekim 2021 döneminde Türkiye'ye yaptığı petrol ve gaz dışı ticaretin toplam değeri 1,67 milyar dolar olarak kaydedilmiştir. Endonezya'nın Türkiye'ye toplam petrol ve gaz dışı ihracatı ise 1,34 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Endonezya'nın Türkiye'den yaptığı ithalat ise 325,7 milyon dolar olurken, Endonezya 1,01 milyar dolar fazla vermiştir. Türkiye'deki görece yüksek tarifeler göz önüne alındığında, Türkiye ile ticaretin değerinin artırılmasına yönelik çalışmalar ticari iş birliği kanalları aracılığıyla da yürütülebilir. Şu anda Endonezya ve Türkiye; ekonomi, savunma, sağlık ve vizesiz düzenleme alanlarını kapsayan Endonezya Türkiye Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması (IT-CEPA) aracılığıyla iş birliğini hızlandırmaktadır.

ENDONEZYA-TÜRKIYE ULUSLARARASI TICARETI

Endonezya, 2020 yılında Türkiye'den 274,17 milyon dolar tutarında mal ithal etmiştir. Bu sürede Türkiye'nin dünyaya ihracatının değeri 169,66 milyar dolara ulaşmış ve Türkiye'nin Endonezya'ya olan toplam ihracatındaki payı yüzde 0,16 olmuştur. Türkiye ayrıca Endonezya'dan 2020 yılında 1,184 milyon dolar tutarında mal ithal etmiş ve dünyanın dört bir yanından yapılan toplam Türk ithalatının değeri 219,51 milyar dolar olmuştur. 

TARIFE ORANLARI

Hâlihazırda Endonezya ve Türkiye arasındaki ticaret, ithalat tarifelerinin uygulanması sebebiyle engeller yaşamaktadır. Bu ithalat tarifesi, Türkiye'ye giren Endonezya ürünlerinin rekabet gücünü azaltacaktır. Türkiye'deki tüketiciler ürünleri daha ucuza alacağından, ithalat tarifelerinin düşürülmesinin faydaları Türkiye'nin refah potansiyelini artıracaktır. İthalat tarifelerindeki bu indirim önemlidir çünkü Türkiye'nin Endonezya'dan yaptığı mal ithalatının değerinin yüzde 45'i, en az yüzde 5'ten fazla bir tarifeye tabidir. Bu da Endonezya'nın hâlen yüksek tarifelere tabi olan Türkiye'ye ihracatının oldukça yüksek olduğunu ve Endonezya'dan ithal edilen malların fiyatlarının pahalı olmasına neden olduğunu göstermektedir.

HELAL SANAYI İŞ BIRLIĞI

Nüfusunun çoğunluğu Müslüman bir kardeş ülke olarak helal sektöründe iş birliği hem Türkiye'nin hem de Endonezya'nın çabalaması gereken bir alandır. Endonezya ve Türkiye arasındaki helal endüstrisindeki potansiyel; helal gıda, İslami moda ve helal seyahat açısından oluşturulabilir. Türkiye'den Endonezya'ya gelen helal gıda çok popülerdir ve Türk turizmi Endonezyalı turistler için en popüler seyahat noktalarından biridir. Helal sektöründe artan iş birliği, sektörü kuvvetlendiren destekleyici bir sistem olarak her iki ülkede de İslami finansı artıracaktır. Cambridge İslami Finans Enstitüsü resmi yayını olan Küresel İslami Finans Raporu (GIFR) 2021'de Endonezya'yı İslami Finans Ülke Endeksi'nde (IFCI) ilk sıraya yerleştirmektedir. Endonezya'nın İslami sosyal finans sektörü dünyanın en dinamik sektörü olarak kabul edilmektedir. Küresel İslam Ekonomisi Durumu Raporu (SGIE Raporu) 2020-2021, Endonezya'yı Küresel İslami Göstergede bir önceki yıla göre dördüncü sıraya yükseltmektedir. Endonezya’da İslami finans kalitesinin uluslararası takdir kazanması, Endonezya'nın İslami finans gelişimi konusunda çok ciddi olduğunun kanıtıdır.

Endonezya Finansal Hizmetler Kurumu