Umman'da Yatırım Fırsatları

Yaşanan küresel petrol fiyatlarındaki keskin düşüşle birlikte 2020 yılında Umman’ın ekonomik reforma ihtiyacı aciliyet kazandı. Mali açıklar ve dış finansmana aşırı bağımlılık nedenleriyle Moody's Investors Service, S&P Global Ratings ve Fitch Group gibi uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları ülkenin kredi notunu 2019 ve 2020’de negatife indirdi. Yeni tip koronavirüs (COVID-19) salgınının yayılımını kontrol etmek için 2019 ve 2020'de uygulanan karantina önlemleri Umman'ın ekonomik problemlerini daha da artırmıştır.

Umman’ın mevcut petrol rezervlerinin 20 yıldan daha kısa bir süre içinde tükeneceği öngörüsü ise ülke adına ciddi bir ekonomik tehdit oluşturuyor. Artan yerel enerji talepleri ve kişi başına düşen yüksek karbon emisyonları ile birleşen bu zorluklar, er ya da geç alternatif enerji kaynakları arayışını zorunlu kılıyor. Öte yandan Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) yetkilileri, 2020'de COVID-19 salgınının ekonomik etkisinin yanı sıra düşük petrol fiyatları nedeniyle ülke ekonomisinin daha savunmasız hâle geldiğini bildirdiler. Umman’ın dış ticaret politikalarına, ülkenin ithalata bağımlı yapısının da etkisiyle liberal bir bakış açısı hâkim. Ülkenin dış ticaret politikalarını belirleyen etmenler; kısıtlı yerli üretime rağmen büyüyen bir pazar olması, yeni yatırımların teşvik edilmesi, kamu ve özel sektör projelerinin uluslarası şirketlere açık olması, ülke nüfusunun genç ve tüketim eğilimi yüksek olması, kişi başına düşen gelirin 15.000 doları aşkın olması, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve KİK üyesi olması olarak özetlenebilir. Kısacası, Umman ihracat ve yatırım faaliyetleri için yabancı yatırımcılara önemli fırsatlar ve teşvikler sunuyor.

Umman 2020 verilerine göre 31,7 milyar dolar ihracat, 17,7 milyar dolar ithalat gerçekleştirmiştir. Ülkenin en çok ithal ettiği ürünler sırasıyla; makineler, otomotiv, elektrikli cihazlar, demir-çelikten eşya ve enerjidir. İthal edilen ürünler göz önüne alındığında, sanayi sektöründe bir açık olduğu göze çarpıyor. Ayrıca, ülke petrole olan bağımlılığını azaltmak için ekonomiyi çeşitlendirme çabası içinde.

Dolayısıyla, Hükûmet üretim alanına yoğunlaşmıştır. Sanayi alanında yatırımcı çekmek isteyen ve yatırımcılara çeşitli teşvikler sunan Umman’da; ucuz arazi kiralanması, iş gücü kurallarında esneklik, elektrik-gaz-su tedariki, altyapı imkânları gibi özendirici teşvikler bulunuyor. Ayrıca, ülkenin coğrafi yapısının tarımsal faaliyetlere engel teşkil etmesi sebebiyle tarım sektöründe dışa bağımlılık söz konusu. Bu alanda; tarımsal üretim danışmanlığı, modern sulama tekniği, ürün tedariki gibi sektörlere yatırım potansiyeli mevcut.

Umman’ın yakın gelecekte sektörel çeşitlenmeyi ve yapısal ekonomik değişimi gerçekleştirebilmesi için turizm gibi yüksek gelir potansiyeli olan petrol dışı sektörlere odaklanması ve bu alanlara yatırım yapması Brookings Enstitüsü uzmanları tarafından tavsiye edilmektedir. Söz konusu raporda ayrıca, yeni sektörel fırsatların artırılmasının ve iş gücünde Umman halkının rolünün ve varlığının arttırılmasının da önemli olduğu belirtilmiştir.

Dünya Bankası’nın Ağustos 2021’de yayımladığı Körfez Ülkeleri Ekonomik Görünüm raporunda; Umman ekonomisinin büyük bir altyapı yatırım programıyla pozitif yönlü ivme kazandığı, ülke ekonomisinin 2021'de yüzde 2,5'lik mütevazı bir büyüme oranı ile kısmi bir toparlanma yaşayacağı ve orta vadeli büyümenin ortalama yüzde 5,3 olacağı tahmin ediliyor.

Umman, 2040 Vizyonu Ulusal Programı kapsamında turizmi canlandırmayı, tarımı modernize etmeyi, serbest sanayi bölgeleri oluşturmayı ve teknolojiye yatırım yapmayı amaçlıyor. Umman Hükûmeti, şu ana kadar uygulamada başarıya ulaşamadığı hidrokarbon dışı, sürdürülebilir ve bilgiye dayalı ekonomi hedefine 2040 vizyonunda ulaşmayı hedeflemektedir. 2040 vizyonu kapsamında ülkenin; petrol dışı sektörlerin GSYİH'ye katkısının yüzde 90 oranına ulaşması, kişi başına düşen GSYİH payının iki katına çıkarılarak yüzde 6 oranına ulaşması hedefleri mevcuttur. Ayrıca Umman, 2040 yılına kadar ekonomideki özel sektör katılımını yüzde 42'ye çıkarmayı ve yabancı yatırımı GSYİH'nin yüzde 10'una çıkarmayı hedeflemektedir. Umman Hükûmetinin ekonomik çeşitlendirme hamlesinin özel sektör yatırımı gerektirdiğinin bilincinde olması sebebiyle yönetim verimliliği ve maliyet tasarrufunu arttırmak adına harcamaları dengeleme eğiliminde olduğu söylenebilir.

Türkiye-Umman ikili ticareti özelinde konuya baktığımızda, Türk firmalarının ve ürünlerinin ülkede olumlu bir imaja ve yüksek bilinirliğe sahip olduğunu söyleyebiliriz. Umman’da Türk ürünlerinin, özellikle de gıda ürünlerinin olumlu bir imajı bulunuyor. Ayrıca, Türk ürünleri hem sahip olduğu itibar ve güven hem de yüksek kalitesi ile pazarda avantajlı konumdadır. Umman’ın petrole dayalı ekonomisi sebebiyle petrol fiyatlarındaki düşüşler ülke halkının bütçesini etkilemekte ve harcama alışkanlıklarına yansımaktadır. Ummanlıların fiyatı ucuz dahi olsa kalitesiz ürün tüketme eğilimi göstermemesi ise ayrıca kayda değer bir husus.

Sektörel anlamda özellikle sağlık, lojistik, ulaştırma, dijitalleşme ve imalat sektörlerinde ciddi bir yatırım ve büyüme potansiyeli olduğunu söyleyebiliriz. Umman’da inşaat ve altyapı öncü sektörler konumunda. Bölge ülkeleri dev projelere devam etse de petrol fiyatlarındaki olası dalgalanmaların bütçe kısıtlamalarına yol açabilme ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır. Türk inşaat sektörünün hem Umman özelinde, hem de bölge özelinde yoğun bir talebe ve yüksek bilinirliğe sahip olması Türk iş insanları için ciddi bir avantaj oluşturuyor.

Türkiye ile Umman ilişkileri oldukça iyi seviyededir. İki ülke arasındaki ilişiklerin güçlenerek devam etmesi öngörülmekte, bunun ticari/ekonomik alanlardaki karşılıklı yatırımlar ve artan ticaret hacmiyle taçlandırılması her iki ülke yöneticileri ile iş insanları tarafından arzulanmakta ve bu konuda önemli teşvikler yapılmaktadır.

Ümit Kiler

DEİK/Türkiye-Umman İş Konseyi Başkanı

İçeriği Katılım Finans 27. sayısında görüntüleyebilirsiniz.