Ticari sistemlerin ayakta durabilmesini ve sürdürülebilir olmasını sağlayan bacaklardan biri tahsilât yönetimidir zira günümüzde her şartta farklı standartlardaki ve farklı fiyat seviyesindeki malları satmak mümkün olduğu halde ilgili satışlardan tahakkuk eden alacakların tahsili büyük önem taşımaktadır. O kadar ki, tahsilâtlarını yönetemeyen şirketlerin bozulan nakit akışları dolayısıyla iflasa sürüklenmeleri söz konusu olabilmektedir.
Kredili alışverişin büyüsü
Online alışverişin genel ticaret hacmi içerisindeki payı her geçen gün büyümektedir ve kapıda ödeme ve havale seçeneklerinin yanı sıra kredili ve kredi kartlı ödeme seçenekleri bu alışveriş sisteminin büyük bir kısmını oluşturmaktadır.
Ayrıca beyaz eşyadan elektroniğe, küçük ev aletlerinden otomobile kadar bütün alanlarda ürünün satıcısı bayiler aracılığı ile kredi kullandırma seçeneğinin sunuluyor olması da ticari hayatın akışında büyük değişikliklere yol açtığı ve ticaret hacminin artışında rol oynadığı bir gerçektir.
Online alışveriş neticesinde üretim ve tüketim mallarına ulaşım kolaylaşırken kredili ürünlere ulaşımın da benzer şekilde kolaylaşması bankacılık sisteminin ekonomideki payını arttırdığı gibi kişilerin ve kurumların da borç yükünü günden güne arttırmaktadır.
Satışın arkasını toplamak
Hiç şüphesiz tüm bankalarda şube kredi komiteleri, bölge kredi tahsis müdürlükleri ve genel müdürlük kredi tahsis birimleri mevcuttur ve kullandırılan her kredi için belirli yetki seviyelerinde değerlendirme yapılmaktadır.
Ancak çoğu zaman küçük tutarlı perakende ürünlerin finansmanı için kullandırılan kredilerde genellikle kredi kayıt bürosundan alınan verilere yahut daha basit bir işleyişle müşterinin beyan ettiği gelirine göre kredi ve kredili ürün tahsisi yapılmaktadır.
Temel olarak bankacılık sistemi sattığı üründen ve kullandırdığı krediden para kazanmaktadır ve bankacılıkta her şubenin ve her bir personelin satış hedefleri vardır. Bu hedefleri gerçekleştirme yolunda da yukarda saydığımız tahsis komitelerinin görüş alanı dışında kalan bazı gri alanlar söz konusudur.
Tam da bu noktada bankaların tahsilât birimleri devreye girer ve çeşitli sebeplerle doğru şekilde analiz edilmemekten yahut müşterinin değişen finansal durumundan kaynaklanan problemler neticesinde sorunlu krediye dönen kullanımların tahsil edilebilmesi adına adeta satış ekibinin arkasını toplarcasına çeşitli girişimlerde bulunurlar.
İnce çizgide yürümek
Katılım bankacılığının faizsizlik iddiasının en sıkı şekilde test edildiği noktalardan biri de sorunlu kredilerdir. Bir yandan klasik iktisat ve konvansiyonel bankacılık sisteminin gerekleri neticesinde alternatif yatırım maliyeti temelli gecikme bedeli hesaplamaları ve banka eliyle tahsili imkânsız hale gelen alacakların bilançodan düşülmesi amacıyla üçüncü kişilere satışı, diğer yandan borcunu ödeyemeyene mühlet verilmesini öğütleyen hadislerin ışığında İslami finansal prensipler arasında incecik bir çizgide yürümeye çalışan katılım bankacılığı adeta bir imtihan vermektedir.
Konvansiyonel bankacılık sistemine ve klasik iktisadi anlayışa alternatif olarak ortaya çıkan katılım bankacılığı ve İslam iktisadi zihniyeti bugüne kadar yoluna çıkan sorunları zaman içerisinde geliştirdiği doğru stratejiler ile nasıl aştıysa bugün de sorunlu kredilerin tahsilâtı meselesine uygun bir şekilde çözüm bulacaktır.
Her ne kadar şimdilik bu akışa bir itiraz ve alternatif arayışı söz konusu değil gibi görünse de katılım bankacılığına gönül vermiş ve İslami finansın gerçek anlamda uygulanabileceğine inanan sistemin uygulayıcılarının ve teorisyenlerinin konu hakkındaki çabalarını görmek için biraz daha yakından bakmak yeterlidir. Bu çabaların sonucunda katılım bankacılığına yakışır bir tahsilât sistemi kurulacağına inancımız tamdır.
Cemil Balkanlı
