BDDK ve TKBB Eşgüdümünde Gelişen Katılım Finans
Katılım finans kuruluşlarımızın dijital dönüşüm, sürdürülebilir finans gibi konularda, proaktif hareket etmesi ve öncü davranmasının sektörün geleceği açısından son derece kritik olduğunu düşünüyorum.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Başkanı Mehmet Ali Akben, katılım finans sektörünün Türkiye’deki gelişimi ve TKBB-BDDK iş birliğini Katılım Finans dergisi için değerlendirdi.
Türkiye'deki Katılım Finans Sektörünün Gelişimi Hakkında Neler Söylersiniz?
Ülkemizde katılım finans kuruluşları, 80’li yıllarda özel finans kurumu olarak faaliyetlerine başlamış, 1999’da bankacılık mevzuatı kapsamına alınmış ve 2005 yılında 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu ile katılım bankası statüsüne kavuşmuşlardır. Bununla birlikte mevzuat altyapısı netleşmiş, faaliyetler standart hale gelmiş ve katılım finans sektörü büyüme trendine girmiştir. 2005 yılında aktif büyüklükleri 10 milyar TL olan katılım finans kuruluşları, istikrarlı bir büyüme ile Eylül 2021 itibarıyla; 531 milyar TL’ye, finansal sektör içerisindeki payları ise yüzde 2,4’ten yüzde 7,5’e yükselmiştir. Aynı dönemde sektörün kullandırdığı finansmanlar 6,5 milyar TL’den 257 milyar TL’ye; topladığı katılım fonları 8,4 milyar TL’den 396 milyar TL’ye; öz kaynakları ise 1 milyar TL’den 33 milyar TL’ye yükselmiş durumdadır. Diğer taraftan 2005 sonunda 292 şubesinde 5 bin 747 personel istihdam eden katılım finans kuruluşları, Eylül 2021 itibarıyla bin 290 şubede 17 bin 236 personele sahiptir. Konvansiyonel finans sektörü ile kıyaslandığında, katılım finans sektörünün kat ettiği yol daha net ortaya çıkmaktadır. 2005 yıl sonuna kıyasla katılım finans kuruluşlarının toplam aktifleri 51 katına; konvansiyonel bankaların ise 15 katına çıkmıştır. Son bir yılda konvansiyonel bankaların toplam aktifleri yüzde 16,8; katılım finans kuruluşlarının ise yüzde 24,6 oranında bir büyüme göstermiştir. Kamu sermayeli katılım finans kuruluşlarının faaliyete geçmesi de sektörel büyümeye ivme kazandırmıştır.
BDDK'nın Katılım Bankacılığı İle İlgili Vizyonu Nedir ? Sektöre Yönelik Güncel Çalışmalarınızdan Bahseder Misiniz ?
Katılım finans sektörünün geliştirilmesine yönelik çalışmalarımız özellikle 2013 yılında TKBB ile birlikte düzenlediğimiz “Katılım Bankacılığı ve Faizsiz Finans Çalıştayı” ile hız kazanmış, Çalıştay’da geliştirilen çözüm önerileri 10. Kalkınma Planı’nda (2014-2018) yer almış ve “Katılım Finans Sisteminin Geliştirilmesi”, İstanbul Uluslararası Finans Merkezi (İFM) Öncelikli Dönüşüm Programı’nın bağımsız bileşenlerinden biri haline gelmiştir. Bu eylemlerin organize bir ekip tarafından hayata geçirilmesi ve faizsiz finansa yönelik Ar-Ge çalışmalarının yürütülmesi amacıyla 2015 yılında, Kurumumuz bünyesinde katılım finans kuruluşlarımız için müstakil bir Daire Başkanlığı kurulmuştur. Bu sayede mevzuat altyapısı geliştirilmeye başlanmış, fon kullandırma ve fon toplama yöntemlerinden tekdüzen hesap planlarına kadar sektörün ihtiyaç duyduğu birçok düzenleme, uluslararası standartlara uyum çerçevesinde hayata geçirilmiştir. Bu süreçte AAOIFI (İslami Finans Kuruluşları İçin Muhasebe ve Denetim Organizasyonu), IFSB (İslami Finansal Hizmetler Kurulu) ve CIBAFI (İslami Finansal Kuruluşlar Genel Konseyi) gibi uluslararası kuruluşlarla yakın ilişkiler tesis edilerek ortak programlar gerçekleştirilmiştir.
Eylül 2021 itibarıyla katılım finans kuruluşlarının bankacılık sektörü aktifleri içerisindeki payı yüzde 7,5 seviyesindedir.
Katılım finans sektörünün gelişmesi adına atılan bir diğer önemli adım ise 2018 yılında BDDK olarak aldığımız karar doğrultusunda TKBB bünyesinde Merkezi Danışma Kurulu’nun kurulmasıdır. 2019’da ise katılım finans kuruluşları nezdindeki danışma komitelerinin ve diğer kurumsal yapı ve süreçlerin yasal zemine kavuşturulması amacıyla “Faizsiz Bankacılık İlke ve Standartlarına Uyuma İlişkin Tebliğ” yayımlanmıştır. Katılım finans kuruluşlarına yönelik uluslararası standartlarla uyumlu düzenleme çalışmalarımız birçok başlık altında devam etmekte olup, 11. Kalkınma Planı’nda (2019-2023) katılım finans özelinde eylemlerimiz bulunmaktadır. Bu çerçevede katılım finans ilke ve standartlarına dair yapılacak bilgilendirmelere yönelik düzenlemeler ve katılım finans kurumsal yönetim rehberine ilişkin çalışmalar son aşamaya gelmiştir. İstanbul’un uluslararası finans merkezi olmasında öncü ve aktif rol alan, uluslararası standartlarla mümkün olduğu ölçüde uyumlu ve finansal sektördeki payı, ülke hedefine ulaşmış bir katılım finans sektörü istiyoruz.
Geçtiğimiz Mart Ayında Kamuoyuna Duyurulan Ekonomi Reform Paketi'nde Katılım Finans Sektörüne Özel Başlıklar Açılmıştı. Paket Bağlamında Katılım Finans Sektöründe Türkiyedeki Geleceğini Nasıl Değerlendiriyorsunuz?
Bilindiği üzere Ekonomi Reform Paketi’nde “Faizsiz Finans Sisteminin Güçlendirilmesi” başlığı altında katılım finans sistemine yönelik müstakil bir katılım finans kanunu hazırlanması, katılım finans derecelendirme sisteminin kurulması ve katılım finans tahkim mekanizmasının kurulması şeklinde üç eylem bulunmaktadır. Kurumumuzun da sorumlu/ilgili kuruluş olarak yer aldığı bu eylemlere yönelik çalışmalarımız Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi ve ilgili diğer kurumların iş birliğiyle sürdürülmektedir. Bu eylemlerin hayata geçirilmesi ile İstanbul Finans Merkezi’mizin aynı zamanda Uluslararası Katılım Finans Merkezi de olması yolunda önemli adımlar atılmış olacaktır.
BDDK ve TKBB Arasındaki İş Birliklerine Dair Görüşünüz Nedir ? İki Kurum Arasındaki İş Birliklerine Gibi Potansiyeller Barındırıyor?
Kurum olarak katılım finans sektörünün gelişimi için sıkı bir iş birliği içerisinde olduğumuz TKBB’nin görevlerine oldukça önem vermekteyiz. Katılım finans ürün ve hizmet çeşitliğinin artırılması amacıyla BDDK ve TKBB bünyesinde eşgüdümlü çalışmalar yürütülmektedir. Ayrıca mevzuatımızda katılım finans kuruluşlarımıza yönelik düzenlemelerde de TKBB’nin görüşleri dikkate alınmaktadır.
Bunların yanı sıra sektördeki personelin eğitimi konusunda da ortak çalışmalarımız bulunmaktadır. Kurumumuzca yayımlanan Faizsiz Bankacılık İlke ve Standartlarına Uyuma İlişkin Tebliğ kapsamında; katılım finans kuruluşlarının uyum ve denetim süreçlerinde görev alacak personel için BDDK-TKBB-Marmara Üniversitesi iş birliği ile Eylül 2020’de ilkini gerçekleştirdiğimiz sertifikasyon programının ikincisi geçtiğimiz günlerde gerçekleştirilmiş ve başarılı olanlara sertifikaları verilmiştir. Önümüzdeki dönemde de TKBB ile olan iş birliğimizin artarak devam edeceğini söyleyebilirim.
TKBB’nin Hazırladığı Türkiye Katılım Bankacılığı Strateji Belgesi'nde Yüzde 15 Pazar Payı Hedefi Bulunuyor. Bu Hedefle İlgili Yorumlarınızı Paylaşır Mısınız?
Eylül 2021 itibarıyla katılım finans kuruluşlarının bankacılık sektörü aktifleri içerisindeki payı yüzde 7,5 seviyesindedir.Türkiye Katılım Bankacılığı Strateji Belgesi’nde yer alan ve Kurum olarak desteklediğimiz hedef ise bu payın 2025’de yüzde 15’e çıkarılmasıdır. Katılım finans sektörümüz bu hedefe ulaşması durumunda Türkiye’deki stratejik önemine ek olarak, uluslararası kabul görmüş kurallara göre sistemik öneme sahip bir sektör de olacaktır.
Söz konusu hedefe ulaşması, hiç şüphesiz bu alana sermaye girişiyle dolayısıyla güçlü bir sermaye yapısı ile olacaktır. Bu hedef sektörün tüm paydaşlarının iş birliği içinde hareket etmesini gerektirmektedir. Biz, BDDK olarak üzerimize düşen her şeyi yapmaya hazırız.
Eklemek İstediğiniz Bir Şey Var Mı?
Günümüzde küresel ekonomi ve finans ekosisteminde;dijital dönüşüm veya sürdürülebilir finans gibi başlıkların yön verdiği bir değişim süreci içerisindeyiz. Katılım finans kuruluşlarımızın bu süreçte proaktif hareket etmesi ve öncü davranmasının, sektörün geleceği açısından son derece kritik olduğunu düşünmekteyim. Ayrıca sürdürülebilir finans konusu, katılım finans ilke ve esasları çerçevesinde katılım finans kuruluşlarımızdan daha fazla aktif olmalarını beklediğimiz bir alan. Dolayısıyla katılım finans kuruluşlarının her zamankinden daha çok çalışması ve yorulması gereken bir dönemde olduğumuzu değerlendiriyorum. Katılım finans kuruluşlarının son dönemde attığı adımları olumlu karşılamakla birlikte sektörden beklentimizin çok yüksek olduğunu belirtmek isterim.
BDDK Başkanı - Mehmet Ali Akben
İçeriği Katılım Finans 28. sayısında görüntüleyebilirsiniz.
